با سلام و تشکر به خاطر ارتباط تان با اين مرکز.
آيا آيه تطهيرمتصل به آيات قبل، و تتمه آن ها است يا نه؟ چون رواياتى كه وجود دارد، همين را منكر است، و مىفرمايد آيه مورد بحث به تنهايى، و در يك واقعه جداگانه نازل شده، در بين هفتاد روايتي که وجود دارد حتى يك روايت هم وجود ندارد، كه بگويد آيه تطهير دنبال آيات مربوط به همسران رسول خدا نازل شده، و حتى احدى هم از مفسرين اين حرف را نزدهاند، حتى آن ها هم كه گفتهاند آيه مورد بحث مخصوص همسران پيامبر است، مانند عكرمه و عروه، نگفتهاند كه: آيه در ضمن آيات نازل شده است (1) .
پس آيه مورد بحث از جهت نزول جزو آيات مربوط به همسران رسول خدا و متصل به آن نيست، حال يا اين است كه به دستورپيغمبر دنبال آن آيات قرارش دادهاند، و يا بعد از رحلت رسول خدا اصحاب در هنگام تاليف آيات قرآنى در آن جا نوشتهاند.( 2)
عبارت « انما يريد الله ليذهب عنکم الرجس اهل البيت و يطهرکم تطهيرا» در بين آياتي آمده که مربوط به همسران رسول خداست ، يعني هم مخاطب آيات قبل و هم آيات بعد همسران است ، ولي مخاطب اين عبارت به دلايل متعدد همسران نيست بلکه پنج تن و اهل بيت پيامبر هستند ، از جمله:
1- آيات قبل همه با صيغه جمع مونث مخاطب يا غايب آمده ،مثلا : « ان کنتن ،تردن،تعالين،امتعکن» و...؛ ولي به ناگاه در اين عبارت ضمير عوض شده و ضمير جمع مذکر مي آيد: « عنکم،يطهرکم» اين نشان مي دهد که مخاطب اين عبارت زنان نيستند.
2-آيات قبل و بعد خطاب به زنان پيامبر است و بر اين تصريح شده است. در ابتداي آيات آمده :« يا ايها النبي قل لازواجک ... » و باز در آيات بعد تصريح مي کند :« يا نساء النبي من ...يا نساء النبي لستن... » ولي به ناگاه در اين عبارت مخاطب را با عنوان « اهل البيت» ياد مي کند و اين هم نشان مي دهد مخاطب غير از مخاطب قبلي است.
3-اين عبارت دلالت بر اراده خاص خدا بر طهارت و عصمت اهل بيت دارد ، زيرا اراده عمومي خدا بر پاکي همه انسان ها است . ارسال کتب و مبعوث کردن پيامبران براي محقق ساختن آن اراده عمومي است .
« ما يريد الله ليجعل عليکم من حرج و لکن يريد ليطهرکم و ليتم نعمته عليکم »(3)
در اين جا سخن از اراده اختصاصي است چون با « انما» آورده که دلالت بر انحصار دارد. پس غير از اراده عمومي است . به همين جهت دلالت بر عصمت دارد اما هيچ کس ادعا نکرده زنان پيامبر معصوم بوده اند، بلکه همه بر معصوم نبودن آنان اتفاق دارند ، به خصوص که قرآن بر گناهکار بودن بعضي صراحت دارد. در سوره تحريم راجع به بعضي زنان پيامبر آمده:
« ان تتوبا الي الله فقد صغت قلوبکما و ان تظاهرا عليه فان الله هو موليه و ...» (4)
در همين سوره آنان به خانه نشيني بعد از پيامبر و دوري از سردمداري جريانات سياسي امر شدند :
« و قرن في بيوتکن» (5) اما بعضي از آنان از اين فرمان صريح سر پيچي کردند .پس معلوم مي شود زنان قطعا منظور نبوده اند.
4-« اهل بيت » که مخاطب آيه تطهير است، يک عنوان است که مصداق هاي مختلفي مي تواند داشته باشد . اهل خانه يک فرد مي تواند خودش ، زن يا زنانش، فرزندان، پدر و مادرش که با او زندگي مي کنند و کسان ديگري که تحت تکفل او هستند ، باشند. قرآن ساره ، همسر حضرت ابراهيم را جزو اهل بيت ايشان مي شمارد . ملائکه خطاب به ساره مي گويند:
« رحمت الله و برکاته عليکم اهل البيت» (6) .
علاوه اينکه ما شيعيان، علي(ع) را که داماد و پسر عمو ي پيامبر است و زهرا(س) را که جزو دختران پيامبر است و حسن(ع) و حسين(ع) را که دختر زاده هاي پيامبرند، جزو اهل بيت مي شماريم ، حال آن که پيامبر دامادها و دخترها و دختر زاده هاي ديگر هم داشته است .
پس بايد گفت مصداق اهل بيت افراد فراواني مي تواند باشد، ولي در اين آيه اهل بيت با وصف عصمت آمده و مي دانيم بسياري از اعضاي خانواده پيامبر ص معصوم نبوده اند . نمي دانيم کدامين معصوم بوده اند. پس در اين جا براي شناسايي مصداق ها راهي جز مراجعه به شخص پيامبر نداريم.
5 - حديث رسول خدا که تنها راه شناسايي مصداق هاي اهل بيت است ، به ما اعلام مي کند اهل بيت فقط امام علي ، امام حسن، امام حسين و حضرت زهرا (عليهم السلام) بودند که اصحاب پنجگانه کسا را تشکيل دادند . ديگران هر چند از جانب پيامبر به خير و صلاح معرفي شدند، ولي از اهل بيت به شمار نيامدند .
بنا بر روايات متعدد پيامبر بارها با پيچاندن عبا به دور خود و اين چهار نفر اعلام کرد اين افراد اهل بيت هستند و جز اين ها نيستند . به همين جهت دو تن از همسران در دو بار که رسول خدا اهل بيت خود را زير عبا جمع و آن ها را معرفي و براي آن ها دعا مي کرد، خواستند به زير عبا و در جمع اهل بيت وارد شوند، ولي پيامبر ضمن تاييد آن ها اجازه ورود آن ها به زمره اهل بيت را نداد ، همچنان که در مباهله پيامبر جز اين چهار کس را با خود نبرد.
پس آيه راجع به اهل بيت و مراد از اهل بيت، پنج تن است . راه شناسايي اهل بيت معصوم فقط مراجعه به پيامبر است و ايشان هم زنانش را جزو اهل بيت نشمرده است.
پي نوشت ها:
1..ترجمه الميزان ، ج16 ، ص466 تا 477.
2.ترجمه الميزان ، ج16 ، ص466.
3. مائده(5)آيه6.
4. تحريم(66)آيه4.
5. همان،آيه33.
6. هود(11)آيه 73.
