پرسش 62 . موانع توبه کدام است؟

عواملى که از انجام توبه جلوگیرى مى‏کند عبارتند از: 1- غفلت از مرگ: امام جواد علیه السلام مى‏فرماید: « تَأْخِیرُ التَّوْبَِْ اغْتِرارٌ؛ تأخیر توبه، از بى‏خبرى و غفلت است».244 2- تسویف (امروز و فردا کردن): در حدیثى مى‏خوانیم: بیشتر ناله‏ها و فریادهاى اهل دوزخ از جهت امروز و فردا کردن توبه است.245 امیرمؤمنان علیه السلام مى‏فرماید: « آنان که پیش از تو بودند، از این جهت به هلاکت رسیدند که به آرزوها و امروز و فردا کردن‏ها ادامه دادند تا این که مرگ بر سراغشان آمد» .246 3- آرزوهاى دور و دراز : یکى از موانع توبه، روى آوردن به آرزوهاى طولانى است. امیرالمؤمنین علیه السلام مى‏فرماید: « از کسانى مباش که بدون عمل، امید سعادت آخرت را دارند و توبه را با آرزوهاى دراز به تأخیر مى‏اندازند».247 4- استدراج : امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: « هرگاه پروردگار به بنده‏اى اراده خیر نماید، اگر گناهى کند، او را به بلا و معصیتى گرفتار مى‏فرماید تا بفهمد که در اثر گناه مبتلا شده، پس آگاه گردیده، استغفار و توبه نماید اما هرگاه به بنده‏اى به خاطر زشتى عملش، اراده شر نماید، هرگاه گناهى از بنده سرزند، نعمت تازه‏اى به او مى‏دهد تا استغفار را فراموش نماید و به نعمت مشغول شود! گمان مى‏کند این نعمت لطفى است که به او شده و بر عصیان خود مى‏افزاید، و این معناى استدراج است که قرآن مجید مطرح کرده‏است،248 یعنى اندک اندک و آهسته آهسته ایشان را مى‏گیریم.»249 5- غرور :چه بسا برداشت نادرستى از امید به لطف و کرم خدا موجب غرور و نترسیدن از عذاب و ترک توبه شود. قرآن مجید مى‏فرماید: « وَلا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللهِ الْغَرُورِ؛ شیطان شما را به خدا نفریبد».250 در مواردى، بین رجا(امید) و غرور اشتباه شده‏است، در حالى که با دقت در آثار هر یک مى‏توان آن دو را تشخیص داد. شخصى مى‏گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: دسته‏اى از مردم‏اند که گناه مى‏کنند و مى‏گویند: به رحمت خدا امیدواریم، و براین حالت هستند تا مرگ به سراغ آنان رود، حضرت فرمود: « آن‏ها قومى هستند که از مرز اعتدال خارج شده‏اند. دروغ مى‏گویند، امیدوار نیستند. کسى که به چیزى امید داشته‏باشد، آن را طلب مى‏کند» .251