پرسش 20 . پشیمانى از گناه که شرط توبه است، چگونه پیدا مىشود و علامتهاى آن کدام است؟
ملا احمد نراقى پشیمانى از گناه را نتیجه یقین و اعتقاد راسخ به خدا و پیامبر و روز قیامت مىداند و مىگوید: « هرگاه بندهاى را ایمان به خدا و اعتقاد به پیغمبر او باشد و به فرموده ایشان اعتماد داشتهباشد و بداند گناهى که از او صادر شده، حجابى است میان او و آن چه خدا وعده فرمودهاست، از سعادت دنیوى و اخروى و مراتب عالیه و درجات متعالیه، البته آتش ندامت و پشیمانى در دل او افروخته مىشود و از یاد معاصى گذشته، [ناراحت و] متألم مىگردد. اگر ایمان او سست و اعتقاد او نادرست باشد، پشیمانى که یکى از اجزاى توبه است، براى او حاصل نمىگردد» .84
هر چند ندامت و پشیمانى از گناه، امرى قلبى است، ولى رفتار و کردار انسان و عزم بر ترک گناه، وجود یا عدم پشیمانى را مشخص مىسازد.
مرحوم علامه حلى مىگوید: نبودن عزم بر ترک گناه نشانگر آن است که ندامت واقعى نبودهاست.85
این نظریه را مىتوان از کلام امیرالمؤمنین علیه السلام استفاده کرد که فرمود: « اَلنَّدَمُ عَلىَ الذَّنْبِ یَمْنَعُ عَنْ مُعاوِدَتِهِ؛ پشیمانى از گناه، مانع بازگشت به آن است» .86 در روایت دیگرى حضرت فرمود: « اًّنَّ النَّدَمُ عَلَى الشَّرِّ یَدْعُوا اِلىَ تَرْکِهِ؛ پشیمانى از گناهان، انسان را به ترک آن فرامىخواند» .87
