پرسش 6 . توبه پیامبران و امامان به چه منظورى بوده‏است؟

به نظر مى‏رسد پیامبران و امامان علیهم السلام با توبه خود چند هدف مشخص را دنبال مى‏کرده‏اند:
1- تعلیم و تربیت: عده‏اى از بزرگان از جمله ملامهدى نراقى معتقدند پیامبر و امام با توبه و استغفار، طریق بازگشت به خدا را به مردم آموخته‏اند،24 یعنى ادب بندگى و روش توبه و آداب آن، موضوعى است که مى‏توان از کلام و عمل معصومان فراگرفت.
2- توجه به خدا: بعضى از بزرگان مانند مرحوم خواجه نصیرالدین طوسى، توبه پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلا را توبه از التفات به غیر خدا و اشتغال و سرگرمى به امور دنیا دانسته‏اند.25
توضیح: پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم و امام علیه السلام تنها براى تعلیم و یاددادن به دیگران
توبه نمى‏کردند، بلکه واقعاً با توبه، به دنبال بازگشت به خدا بودند اما نه بازگشت از گناه، بلکه آن بزرگواران چون توجه به امور مادى را (که لازمه ضرورى زندگى مادى است) دور از شأن و بندگى و مقام عصمت خود و گناه تلقى مى‏کردند، از این امور اجتناب‏ناپذیر توبه مى‏کردند. کردارى که براى دیگران مباح یا مکروه شمرده مى‏شود، براى آنان گناه است. جمله معروف « حسنات الابرار سیئات المقربین؛ اعمال نیک خوبان، گناه مقربان خدا محسوب مى‏شود » بیانگر همین حقیقت است. براین اساس امام سجاد علیه السلام در مناجات خود مى‏گوید: « أَسْتَغْفرک مِنْ کُلِّ لَذٍَّْ بِغَیْرِ ذِکْرِکَ وَ مِنْ کُلِّ راحٍَْ بِغَیْرِ اُنْسِکَ وَ مِنْ کُلِّ سُرُورٍ بِغَیْرِ قُرْبِکَ وَ مِنْ کُلِّ شُغْلٍ بِغَیْرِ طاعَتِکَ؛ خدایا، آمرزش مى‏خواهم از هر لذتى که با ذکر و یاد تو نباشد، و از و راحتى و آسودگى که جز از طریق انس با تو حاصل آید، و از هر سرور و شادى که به جز از راه قرب به تو حاصل شود، و از هرکارى به جز طاعت تو درخواست مغفرت مى‏کنم.»26