"پیر زن عجوزه" و شخصیت الله
پرسش:
"پیر زن عجوزه" و شخصیت الله
در مورد دوستان لوط «ما خانواده او را نجات دادیم، به غیر از عجوزهای که عقب ماند» (سوره شعراء، آیه 170 ـ 171).
و باز میگوید: «اما او و خانوادهاش را حفظ کردیم و غیر از همسرش، او از کسانی است که در شهر ماند» (سوره اعراف، آیه 82).
این دو آیه تناقض دارند و یا خداوند احترام چندانی برای همسر پیامبر قائل نیست.
پاسخ:
ابتدا هر دو آیه را کنار یکدیگر آورده تا تناقض پنداری را از ذهن شما پاک کنیم. خداوند در سورة شعرا میفرماید: «فنجّیناه و أهله أجمعین إلاّ عجوزاً فی الغابرین» (171) و در سورة اعراف میفرماید: «ما کان جواب قومه إلاّ أن قالوا أخرجوهم من قریتکم إنّهم اُناسٌ یتطهّرون (82) فأنجیناه وأهله إلاّ امرأتهُ کانت من الغابرین (82)».
این دو آیه هر دو یک معنا را با دو عبارت بیان میکند و آن نجات پیامبر و خاندانش و مجازات همسرش است که بدکاره بود، حال چگونه تصور تناقض شده؟! شاید علت توهم کلمة «غابرین» است. چون معنای غابر، باقی است. این ترجمه باعث شده که برخی تصور کنند زن لوط باقی مانده اما در واقع معنا آن است که میان قومی که هلاک شدند، باقی ماند و به همراه همسرش بیرون نیامد.
به هر حال هر دو آیه میرساند همسر لوط به سبب رفتار زشتش مجازات شده است.(1)
روشن است که وقتی استثنا از نجات یافتگان باشد، باقی ماندن نمیتواند به معنای نجات یافتن باشد.
اما در مورد قسمت دوم سؤال:
در کتابهای تفسیر و تاریخ پیامبران آمده است:
حضرت لوط برادرزاده حضرت ابراهیم(ع) است. در اُور کلدانیان از سرزمین بابِل واقع در بین النهرین متولد شد و همراه ابراهیم به فلسطین آمد. مدتی هم به مصر رفت. در بازگشت به فلسطین در اراضی «اردن» به شهر سُدُوم وارد شد. مردم آنجا گرفتار عادات ناپسند شده بودند. حضرت ابراهیم(ع) لوط را برای راهنمایی و هدایت مردم آن شهر منصوب کرد. مردم آن شهر مردمی بیبندو بار، فاسد، بی ایمان، ستمگر و... بودند. نیز عمل همجنس بازی بسیار رواج داشت. حضرت لوط(ع) سی سال آنها را به پاکی و دوری از گناه دعوت کرد.(2) با ایشان از بیم کیفر الهی سخنان فراوانی گفت، ولی قوم چنان در فساد و خوشی و لذت کاذب فرو رفته بودند که گوش شنوایی برای شنیدن نصایح نداشتند.(3)
در این بین زن لوط، (با آن که زن پیامبر بود)، اما نسبت به شوهر خود خائن بود؛ یعنی در انجام رفتار زشت مردان با آنان همکار بود. هرگاه لوط میخواست به مردان دربارة این رفتار زشت خبر دهد، روزها بر بالای بام با دود علامت میداد و شبها، آتش برمیافروخت.(4) تنها خیانتش همین بود و گرنه نسبت به خیانتهای دیگر هیچ گونه اقدامی نداشت: به نظر میرسد که نسبت به (پیغمبر خدا) خائن باشد و به جای کمک در هدایت مردم، به فساد در روی زمین بپردازد، باید مجازات شود و فرقی میان همسر پیامبر با دیگران نیست؛ زیرا معیار نزد خداوند، رنگ و نژاد، نبست فامیلی و... نیست، بلکه معیار تقوا و پاکی است.
حال اگر خداوند در مجازات وی تبعیض جاری میکرد، علاوه بر نقض عدالت خداوند، رها نمودن همکار فسادگران و فسادانگیزان جای تعجب داشت.
توجه داشته باشیم تناقض آیات زمانی است که برخی آیات برخی دیگر را رد کنند امّا در این باره تناقضی نبود، بلکه همدیگر را تأیید میکنند.
یک آیه میگوید که همسرش عذاب شد و آیه دیگر میگوید همسرش میان قوم لوط باقی ماند و به همراه شوهر نجات نیافت.(6)
پینوشتها:
1. تبیان، ج 6، ص 344 و جامع البیان طبری، ج 8، ص 307.
2. تفسیر ابوحمزه ثمالی، ص 173.
3. علی دوانی، زن در قرآن، چاپ 1360.
4. تفسیر ابو حمزه ثمالی، ص 173.
5. مجمع البیان، ج 1، ص 64.
6. سورههای حجر، آیه 60؛ سوره نمل، آیه 57 مثل سایر آیات به یک صورت بیان شده است.