شفاعت کردن یا شفاعت نکردن؟
سؤال:
شفاعت کردن یا شفاعت نکردن؟
قرآن در موارد اینکه آیا در روز آخرت شفاعتی وجود خواهد داشت یا نه، دچار تناقض می‌شود؛
پاسخ:
این سوال از جمله مواردی است که شامل مطالعة کتاب‌های اسلامی و اعتقادی و آوردن شبهاتی که نویسندگان طرح کرده و سپس پاسخ داده‌اند می باشد، اما با این تفاوت که در اینجا فقط اشکال ذکر می‌شود، بدون هیچ اشاره‌ای به پاسخ؛ چون اوّلاً تناقض‌جو در صدد دست یافتن به حقیقت نیست؛ ثانیاً با ذکر پاسخ دیگر نمی‌تواند ادعای تناقض‌جویی خود در قرآن را ثابت می‌کند.
آری پاسخ این مسئله (شفاعت) در کتاب‌های بسیاری آمده و خلاصه آن چنین است که آیات اثبات کننده شفاعت، نظر به شفاعتی دارد که به اذن و رضایت خداوند باشد و آیات نفی کننده آن، شفاعتی است که مستقل و بدون رضایت الهی باشد. برخی از این موضوع به صراحت در آیات: بقره/225، یونس/3؛ انبیاء/28 آمده است. ضمناً اگر چه بیان برخی از آیات نافی شفاعت مطلق است، اما این موضوع در بسیاری از آیات قرآن آمده که ابتدا مسئله‌ای به صورت مطلق ذکر می‌شود و سپس در آیات دیگر موارد استثنای آن بیان می‌شود، مانند آیه‌ای که علم غیب را منحصر به خدا می‌داند و سپس در آیه‌ای دیگر خبر از برخی اخبار غیب به پیامبر می‌دهد.
چنین آیاتی در صدد بیان آن است که همه چیز از طرف خدا و به اذن الهی است و کسی مستقلاًّ و بدون اذن خداوند کاری انجام نداده و کمالاتی کسب نمی‌کند.
در مورد شفاعت در آیات قرآن، احتمالات دیگر نیز آمده که هیچ کدام از آنها نمی‌تواند خواسته تناقض‌جو را تأمین کند، از جمله اینکه:
1ـ آیات اثبات کنندة شفاعت در مورد مؤمنانی است که دچار خطا و گناه شده‌اند، اما این شفاعت به ملحدان و کافران که ایمان به صاحب شفاعت ندارند، نخواهد رسید.
2ـ آیات شفاعت، نظر به کسانی دارند که تحولی درون آنها ایجاد شده، اما کسانی که دچار دگرگونی درونی نشدند، از شفاعت محروم می‌شوند.
3ـ ممکن است برخی از آیات ثابت کننده شفاعت مربوط به ایستگاه‌های خاصی از قیامت باشد، اما در برخی ایستگاه‌های دیگر، شفاعت منتفی است.
4ـ آیات ثابت کننده شفاعت ناظر به صحنه‌های معاد است و آیات رد کنندة شفاعت راجع به هنگام مردن یا در عالم برزخ.
بعضی از روایات نیز این احتمال را در برخی آیات تأیید می‌کند. از امام صادق(ع) آمده است که آیه 2 سورة بقره در مورد عدم قبول شفاعت مربوط به هنگام مردن است؛ زیرا در آن هنگام شفاعت و فدیه فایده‌ای ندارد، اما در قیامت اهل بیت (به اذن خدا) شیعیان را شفاعت می‌کنند (بحار الانوار، ج 8، ص 44).
