چرا به حضرت على(ع) لقب ابوتراب دادهاند؟ این لقب از کجا و توسط چه کسى به ایشان داده شد؟
در وجه نامگذارى على(ع) به »ابوتراب« و زمان و مکان آن اختلاف نظر وجود دارد. از مجموع روایات استفاده مى شود در مکانها و زمانهاى مختلف پیامبر(ص) به طور مکرّر على(ع) را با کنیه »ابوتراب« خطاب می کرد و این کنیه را پیامبر(ص) به على(ع) داده است.
در این جا به دو مورد اشاره مى شود:
1- پیامبر اکرم(ص) با گروهى از یارانش در نیمه جمادى الاولى سال دوم هجرى به تعقیب کاروان قریش که به سرپرستى ابوسفیان عازم شام بود، تا نقطهاى به نام »عشیره« پیش رفتند، اما اثرى از کاروان قریش نیافتند. در یکى از روزها که در عشیره بودند، پیامبر بر بالین على(ع) و عمار آمد، دید خوابیدهاند و بر سر و صورت على(ع) خاک نشسته است.
حضرت آن دو را با مهربانى و ملاطفت بیدار کرد و خطاب به على(ع) فرمود: »اى ابوتراب (آغشته به خاک) برخیز! آیا نمىخواهى شقىترین مردمان روى زمین را به تو خبر دهم! یکى به نام احمیر (لقب قدار بن سالف) است که ناقه صالح پیامبر را پى کرد. دیگرى کسى است که شمشیر بر فرق تو مى زند و محاسن تو را به خون سرت رنگین مى کند«.(1) از آن پس على(ع) میان مسلمانان به ابوتراب معروف گردید. این کنیه را حضرت على(ع) بسیار دوست مى داشت، زیرا پیامبر او را به چنین کنیهاى خطاب کرده بود.(2)
2- عبایة بن ربعى در وجه دیگر این نامگذارى مى گوید: به ابن عباس گفتم: چرا رسول خدا على(ع) را »ابوتراب« نامید؟ گفت: چون على صاحب زمین است و پس از پیامبر(ص) حجت خدا بر اهل زمین است و به وسیله او زمین و آرامش آن باقى است، از این رو او را »ابوتراب« نامید.
از رسول خدا شنیدم: »وقتى روز قیامت به پا مى شود، آن قدر ثواب و کرامت نصیب شیعیان على(ع) مى شود که کفار با دیدن این صحنه مى گویند: اى کاش ما از خاک، یعنى از شیعیان على بن ابى طالب بودیم«.(3)
علامه مجلسى در توضیح این وجه نامگذارى مى گوید: از آن جهت که شیعیان على(ع) در برابر اوامر خدا فرمانبردارى دارند، به خاک نامیده شدهاند. آیه مى فرماید: »یا لیتنى کنت تراباً؛ اى کاش خاک بودم«؛ یعنى از شیعیان بودم، چون على(ع) پیشوای شیعیان است، ابوتراب نامیده مى شود.(4)
------------
1. کامل ابن اثیر، ج 1، ص 522؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 133.
2. اصغر ناظم زاده، مظهر ولایت، ص 38.
3. همان، ص 38 - 39.
