چرا امام حسن(ع) صلح کرد و امام حسین(ع) جنگ کرد؟

شرایط زمان حضرت امام حسن (ع) با شرایط زمان‏امام حسین (ع) بسیار متفاوت بود و ناچار اقتضاى حرکت‏هاى متفاوتى داشت.
در زمان امام حسن (ع) مردم آمادگى روحى براى مبارزه‏اى سخت و طولانى با معاویه را نداشتند به دلیل:
الف) جنگ‏هاى قبلى (صفین- نهروان- جمل)
ب) حیله‏گرى و تزویر معاویه و سست عنصرى گروه بسیارى از مردم
ج) خطرات بیرونى که مجموع جامعه اسلامى آن زمان را تهدید مى‏کرد و درگیرى داخلى آنان را براى حمله به مسلمانان بر مى‏انگیخت
د) حفظ خون شیعیان باقى مانده
ه) روشن کردن حیله‏گرى معاویه و رشد فکرى جامعه
اما در زمانى که امام حسین (ع) قیام نمود از یک سو حساسیت به وجود آمدن ناگهانى ارتداد کلان وجود نداشت از طرف دیگر انحراف دستگاه حکومت چند صد برابر شده بود. از نظر اجتماعى نیز شرایط بر اثر ظلم و بیدادگرى حاکم مردم را به ستوه آورده و نارضایتى عمومى بیداد مى‏کرد. بنابراین یکى از شرایط پدید آوردن انقلاب فراهم آمده بود ولى شرط دیگر آن- که وجود روح حماسه و ایثارگرى است- جز در تعداد معدودى فراهم نبود. بنابراین بر امام لازم بود که از همین مقدار استفاده کند و موقعیت را از دست ندهد و هر چند در چنان وضعیتى مى‏توانست پیروزى نظامى به دست آورد ولى حرکتى پدید آورد که پایه نظام‏هاى ستمگر را براى همیشه لرزاند و روح خروش و حماسه را در کالبد مسلمانان و همه آزادى خواهان جهان دمید و آثار بسیار گران‏بهایى در تاریخ بشریت بر جاى گذارد.