سؤال21: آیا پیامبر بر تربت کربلا سجده کرده است؟

پاسخ:
بارزترین مظاهر بندگی سجده بر خاک پاک است، شیوه ای که پیامبر آن را به مسلمانان آموزش داد و فرمود: «جعلت لی الأرض مسجداً و طهوراً».(1)
بنابراین خاک، از نظر این حدیث دو ویژگی دارد:
1.باید پیشانی را بر آن نهاد، 2. همین خاک، در صورت نبودن آب، تیمم بر خاک جایگزین وضو و غسل است.
متأسفانه این دستور پیامبر سالهاست که از مساجد اهل سنت برچیده شده است، در حالی که در گذشته به خاطر نبودن امکانات مالی بر حصیر یا بر زمین سجده می کردند، ولی امکانات مالی سبب شد که همۀ مساجد مفروش گشته و این سنت رسول خدا از میان برود.
شیعه معتقد است که باید به هنگام نماز بر زمین یا چیزی که از زمین می روید، سجده کرد، و در این مورد، دلایلی دارند که مشروح آن را در کتاب «الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف» می خوانید.(2)
ولی در عین حال، از نظر روایات، سجده بر تربت کربلا فضیلت بیشتری دارد. و این نه به خاطر آن است که برای حسین سجده می کنیم، بلکه سجده برای خداست و تربت (خاک حسینی) به اصطلاح فقهی «مسجود علیه» (محل سجده گاه) است و این یک کار مستحب است نه واجب، و نکتۀ آن این است که این خاک، با خون بزرگترین سرداران اسلام که پایه های حکومت امویان را متزلزل ساخت عجین گشته است. سجده بر این تربت یادآور جانبازی ها و فداکاری های آن حضرت و 72 تن از شهیدان راه خداست که مرگ سرخ را بر زندگی مذلّت بار ترجیح دادند، و امّا اینکه پیامبر بر تربت حسین سجده نکرد، -اگر صحیح باشد- برای این است که هنوز در زمان ملاک سجده وجود نداشت، زیرا هنوز این خاک به خون حسین آغشته و متبرک نگشته بود.
اصولاً شیوۀ بزرگان این بود که همیشه بر خاک امکنۀ متبرکه سجده کنند، مسروق بن اجدع متوفای 62 هجری از تابعان است، او در سفر خود خشتی از مدینه همراه می برد و بر آن سجده می کرد.(3)
از این گذشته، سجده بر تربت پاک، در خانه ها و در مسافرخانه ها و اماکن دیگر، چندان آسان نیست، و لذا تربت پاکی از پاک ترین خاک های جهان را به صورت جامد در آورده و همراه خود می برند، تا عمل به حکم الهی در همه جا، آسان باشد.
حال اگر قرار باشد، در این مورد جواب نقضی بگوییم، یادآور می شویم: آیا پیامبر بر این فرش های گران قیمت که در مساجد انداخته اید و سجده می کنید، سجده کرده است؟ و با این که او بر سنگ ریزه های مسجد و گاهی بر حصیر سجده می کرد.
شگفت اینجاست پیامبر اصرار می ورزید که انسان بر خاک سجده کند و حتی کسانی که بر غیر خاک سجده می کردند، مانع را از زیر پیشانی آنان می کشید، و می فرمود: «پیشانی خود را به زمین بچسبان(4)»، و روایت به این مضمون، بیش از آن است که در اینجا نقل شود. اکنون اصرار بر این است که بر فرش های گران قیمت سجده کنند، باید گفت اکنون زمانی است که سنت ها بدعت و بدعت ها سنت شده است!
در پایان شایسته یادآوری است امّ سلمه می گوید: پیامبر خدا در حالی که اشک می ریخت فرمود:
«أتانی جبرئیل بالتربة التی یقتل علیها الحسین، فهی التی أقلّب فی کفی».(5)
«این تربتی که در دست من است جبرئیل آن را آورد و گفت: حسین در آن نقطه کشته می شود».
پی نوشت ها:
1. صحیح بخاری، ج1 ، ص 91، کتاب تیمم، حدیث 2.
2. الانصاف، ج 1، ص 234-267.
3. مصنف ابن ابی شیبه، ج 2، ص 172.
4. العزیز شرح الوجیز معروف به شرح کبیر، ج 1 ، ص 252.
5. طبقات ابن سعد، ج 8 ، حدیث 79، ترجمه امام حسین(ع) طبرانی معجم کبیر: 3/114-115، حدیث2817