آیا در زمان غیبت ذكر نام امام زمان(عج) بهطور صریح جایز است؟
در بعضى از روایت وارد شده كه نباید صریحاً اسم امام زمان(عج) برده شود، بلكه باید بگوییم (م ح م د). در روایتى آمده است: «لا یَحِلُّ لَكُمْ ذِكْرُهُ بِاِسْمِهِ».(1) بنابر این، ذكر نام حضرت مباح نیست. بعضى از اعاظم و علماى دین مستقلاً در این موضوع كتاب نوشتهاند.(2) شیخ حر عاملى در این مسأله كتاب مستقلى تألیف كرده است.(3)
شیخ صدوق كه متخصص و استاد جمع روایات درباره امام زمان(عج) است، در كمال الدین مىفرماید:
وَالَّذی أذْهَبُ إلَیْه ما رُویَ فیَ النَّهیِ مِنَ الْتَسْمِیةِ؛ آن چه من بدان مایل شدهام روایاتى است كه در آنها از تسمیه نهى شده است.
معتقدان به این رأى چون شیخ صدوق، شیخ مفید، شیخ طبرسى، سید اسماعیل عقیلى مؤلف كتاب كفایةالموحدین، میرداماد، علامه مجلسى و محدث نورى، هر كدام بهگونهاى حكم به حرمت داده و آن را به زمان یا شرایط خاصى مقید كردهاند.(4)
اما قول دیگرى نیز حاكم است و آن این كه هیچ یك از مراجع عظام تقلید، ذكر نام امام زمان(عج) را حرام نمىدانند، زیرا روایاتى را كه در این خصوص صادر شده، ناظر به زمان تقیّه مىدانند و استدلال مىكنند كه در روایات مربوط به امام زمان(عج) بیان شده كه نام آن حضرت، نام پیامبر(ص) و كنیهاش، كنیه پیامبر(ص) است. وقتى كنیه پیامبر(ص) درباره ایشان صراحتاً و علناً مطرح بود نام پیامبر نیز علناً در مورد ایشان به كار گرفته مىشد و این زمینهاى مىشد تا دشمنان حضرت مهدى(عج) را شناسایى كرده و جان ایشان در خطر جدّى قرار گیرد. البته این مربوط به زمان تقیّه و خطر بوده است.
استنباط فقهاى ما این است كه این روایات ناظر به زمان تقیّه است؛ یعنى زمانى كه خلفاى عباسى با شدّت هر چه تمامتر از همه احتمالات و اخبار براى ردیابى امام زمان(عج) استفاده مىكردند تا آن حضرت را به شهادت برسانند. اما الآن كه آن تقیّه وجود ندارد، آن حركت هم منتفى است. بنابراین،ذكر نام امام زمان(عج): «حرمت مادامى» دارد، یعنى مادامى كه تقیّه حاكم بوده ذكر نام صریح امام(ع) حرام بوده، اما وقتى تقیّه مرتفع شد، حرمت هم مرتفع مىشود.
در این میان، بعضى از بزرگان بین دو قول مطرح در این مسئله جمع كرده و گفتهاند: به استناد بعضى از روایات ذكر نام صریح حضرت در ملأ عام و محافل و مجالس جایز نیست، اما در غیر این موارد، بیان نام امام زمان(عج) اشكال ندارد.(5)
............................................
پی نوشت:
1. كافى، ج 1، ص 332، روایت از امام حسن عسكرى(ع).
2. شیخ آقا بزرگ تهرانى (1389 - 1393)، الذریعه الى تصانیف الشیعه.
3. محمد بن الحسن الحر العاملى (متوفاى 1104 ق) كتابى به نام كشف التعمیة فى حكم التسمیه نوشته كه درواقع، جواب رساله میرداماد است و در آن جواز تسمیه را اثبات كرده است.
4. ر. ك: محدث نورى مكیال المكارم و نجم الثاقب.
5. شیخ مفید، ارشاد، ج 2، ص 342 - 343؛ محدث نورى، النجم الثاقب، ص 58؛ شیخ صدوق؛ اعتقادات، ص95-93.
