عزادارى از دیدگاه فقهاى شیعه و سنى
براى تبیین نظر فقهاى اهلسنت در مورد عزادارى، به نقل از سه کتاب مهم فقهى، الفتاوى الهندیه معروف به فتاوى العالمگیرى و غیاثیه بسنده مىکنیم. در فتاوى الهندیه چنین آمده است: «و یکره النوح و الصیاح و شق الجیوب فى الجنازه و منزل المیت فأمّا البکاء من غیر رفع الصوت فلا بأس و الصبر افضل»؛ (1) در تشییع جنازه و در منزل میت نوحه، گریه، شیون و پاره کردن گریبان مکروه است اما گریه بدون فریاد اشکالى ندارد؛ ولى صبر و شکیبایى بهتر است.
در جاى دیگر مىنویسد: «اما النوح العالى فلا یجوز و البکاء مع رقة القلب فلا بأس به و یکره للرجال تسوید الثیاب و تمزیقها للتعزیة و لا بأس بالتسوید للنساء و اما تسوید الخدود و الایدى و شق الجیوب و خدش الوجوه و نشر الشعور و نشر التراب على الرؤس و الضرب على الفخذو الصدر و ایفاء النار على القبور فمن رسوم الجاهلیة و الباطل و الغرور»؛ (2) گریه و نوحه بلند روانیست، اما گریهاى که از سوز قلب باشد، مانعى ندارد. لباس سیاه براى مردان مکروه است ولى براى خانمها اشکالى ندارد. سیاه کردن گونهها و دستها، پاره کردن گریبان، زخمى کردن صورت، پریشان کردن موى، ریختن خاک بر سر، زدن بر سینه و ران و روشن کردن آتش بر سر قبرها، از رسومات دوران جاهلیت بوده و باطل است.
در فتاوى غیاثیه آمده است: «یکره النوح و الصیاح لنهى النبى (ص) و البکاء لابأس به کما روى ان النبى (ص) بکى على ابنه ابراهیم»؛ (3) شیون، زارى و فریاد زدن مکروه است و پیامبر (ص) از آن جلوگیرى فرموده است اما گریه اشکالى ندارد زیرا روایت است که پیامبر (ص) در مرگ فرزندش ابراهیم گریست.
فقهاى اهل سنت گریه بدون فریاد زدن را مباح دانستهاند اما گریه با صوت در بین ایشان محل اختلاف است. حاصل آن که شافعیه و حنابله بر این باورند که چنین گریهاى اشکال ندارد اما مالکیه و حنفیه اجازه آن را نمىدهند.
عبدالرحمان الجزیرى مىگوید: «یحرم البکاء على المیت برفع الصوت و الصیاح عند المالکیه والحنفیه، و قال الشافعیه و الحنابله انه مباح اما هطل الدموع بدون صیاح فانه مباح باتفاق»؛ (4) از دید مالکیه و حنفیه گریه با صدا و فریاد زدن حرام است اما از نظر شافعیه و حنبلیها مباح و رواست، چنان که اشک ریختن بدون صدا به اتفاق علما مباح است. سبکى از محققان اهلسنت مىگوید: «اگر گریه براى دلسوختن بر میت و ترس از عذاب خداوند باشد کراهت ندارد، اما اگر براى جزع و تسلیم نشدن در برابر قضاى الهى باشد مکروه و یا حرام است. این حکم در صورتى است که گریه با صدا باشد اما بدون صدا هیچ اشکالى ندارد». از روایات چنین به دست مىآید که گریه پیش از مرگ جایز است؛ چنان که پس از مرگ نیز مىباشد زیرا پیامبر (ص) نزد قبر یکى از دخترانشان گریه کردند و همچنین در زیارت قبر مادر بزرگوارشان آمنه همراه اصحاب گریستند. (5)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(1) - فتاوى الهندیه فى مذهب الامام ابى حنیفه، مولانا الشیخ نظام و جماعة من علماء الهند، ج 1، ص 162.
(2) - همان.
(3) - فتواى غیاثیه، ص 45.
(4) - الفقه على المذاهب الاربعه، عبد الرحمان جزیرى، ج 1، ص 484.
(5) - ارشاد السارى، ج 2، ص 414، باب قول النبى انا بک لمحزونون.
