3. رثاى پیامبر اکرم (ص) براى سعد بن خوله
عامر بن سعد از پدرش نقل مىکند که رسول خدا (ص) به عیادت من آمدند...- متن این حدیث مفصل است -... در آخر روایت آمده که: «قال رثى له رسول اللّه من أن توفى بمکة»؛ (17) حضرت رسول (ص) از نیکیها و خصلتهاى او یاد نمود و براى وفات سعد در مکه مرثیه خواند.
چنان که گفته شد رثا در لغت به معناى یادآورى نیکیهاى شخصى است که از دنیا رفته و همچنین به معناى گریستن بر درگذشته، چنان که جوهرى گفته است: «الرثاء، عدّ محاسن المیّت مع البکاء و على نظم الشعرفیه» (18). روشن است که شمردن نیکیها موجب حزن و تحریک گریه مىگردد.
در ارشاد السارى آمده است: «فمازال کثیر من الصحابه و غیرهم من العلماء یفعلونه و قد قالت فاطمة بنت النبى (ص) ما ذا على من شم تربة احمد أن لا یشم مدالزمان غوالیا صبت علىّ مصائب لو أنها صبت على الایام عدن لیالیاً»؛ (19) کسى که عطر خاک پیامبر (ص) را ببوید چه باک که عطر دیگرى را در طول زمان استشمام ننماید، بر من مصیبتهایى وارد شد که اگر بر روزها وارد مىشد مانند شب مىگردید. از شارح صحیح تعجب است که رثاى آن حضرت را بدون هیچ دلیلى و بر خلاف نظریه عرف و لغت به معناى ناراحتى و حزن پیامبر توجیه مىکند. خود شارح صحیح مىنویسد که بسیارى از صحابه از جمله حضرت فاطمه زهرا (ع) مرثیه مىخواندند، و از آن حضرت مرثیهاى نقل مىکند. در عین حال روایت را بر خلاف سیره عملى اصحاب توجیه مىکند.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
(17) - ارشاد السارى شرح صحیح بخارى، احمد بن محمد قسطلانى، ج2، ص406، باب رثى النبى.
(18) - همان.
(19) - همان و صحیح مسلم، شرح نووى، ج 12-11، ص80.
