4. سوگوارى یعقوب (ع) در فراق یوسف (ع)
«یا أسفا على یوسف و ابیضّت عیناه من الحزن فهو کظیم». (13)
اى اندوه من بر فراق یوسف! و در حالى که اندوه خود را فرو مىخورد چشمانش از اندوه سفید شد.
حضرت یعقوب (ع) در جدایى فرزند خود دچار حزن و اندوه فراوانى گشت به طورى که سالیان درازى در غم یوسف اشک ریخت تا دیدگانش سفید شد و بینایى خود را از دست داد. فرزندان یعقوب یعنى برادران یوسف از بسیارى گریه و حزن پدر به ستوه آمده و گفتند: (قالوا تاللّه تفتئوا تذکر یوسف تکون حرضاً أو تکون من الهالکین) (14) به خدا سوگند - تو اى پدر - همیشه به یاد یوسف هستى و خاطره او را از یاد نمىبرى و دست از او بر نمىدارى تا حدى که خود را مشرف به هلاک کنى!
این آیات گریه طولانى حضرت یعقوب (ع) را از ویژگیهاى مهم زندگى آن حضرت یاد کرده است چنانکه برخى روایات نیز گریه فراوان یعقوب را به عنوان ویژگى خوب ایشان قلمداد نموده است.
زمخشرى روایت کرده است که حضرت یوسف از جبرییل مدت اندوه و گریه پدر را جویا شد. پاسخ داد: هفتاد سال به طول انجامید و درباره پاداش گریه او سؤال کرد. پاسخ داد: گریه او پاداش برابر هفتاد شهید دارد. (15)
طبرى درباره مدت زمان گریه حضرت یعقوب، از حسن بصرى روایت کرده است: «کان منذ خرج یوسف من عند یعقوب الى یوم رجع ثمانون سنة لم یفارق الحزن قلبه یبکى حتى ذهب بصره و قال الحسن و اللّه ما على الأرض یومئذ خلیفة اکرم على اللّه من یعقوب» (16)؛ از هنگامى که حضرت یوسف از نزد پدر بیرون رفت تا زمانى که مراجعه نمود هشتاد سال طول کشید و در این مدت همواره اندوه قلبى او ار فراگرفت بود و گریه مىکرد تا بینایى خود را از دست داد. حسن بصرى گفته است در آن روزگار در روى زمین خلیفهاى بزرگوارتر از حضرت یعقوب در پیشگاه خداوند متعال وجود نداشت.
از آیهاى که بدان اشارت شد چنین مىتوان نتیجه گرفت که گریه و اندوه هر چند سالیان درازى طول بکشد مانعى ندارد بلکه مشروع و از ویژگیهاى مثبت به شمار مىآید.
مؤید آنچه گفته شد تمسک و استدلال امام سجاد (ع) است که در پاسخ به کسانى که به گریه آن حضرت اعتراض مىکردند، فرمود «مگر شما از گریه و عزادارى یعقوب اطلاع ندارید؟ او سالیان طولانى در فراق یوسف گریست تا بینایى خود را از دست داد؛ در صورتى که فرزندش حیات داشت و تنها از جلو چشمانش ناپدید شده بود اما من با چشمان خودم دیدم که پدرم و 17 تن از اهل بیتپیامبر(ص) را شهید کرده و سرشان را از تن جدا نمودند! (17)
با نظرى به آیات و روایات مزبور به راحتى مىتوان استنباط کرد برپایى مجالس عزا و اقسام گوناگون عزادارى نه تنها با قرآن مخالفت و ناسازگارى ندارد بلکه از مصادیق شعایر الهى، مودت اهل بیت و مبارزه با ظلم و ستم مىباشد.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
(13) - یوسف، آیه 84.
(14) - همان، آیه 85.
(15) - تفسیر کشاف، زمخشرى، چ2،ص497 و تفسیر کبیر، فخر رازى، ج18،ص193، ذیل آیات 85-84.
(16) - همان.
(17) - مناقب آل ابیطالب، على بن شهر آشوب، ج4،ص179، باب فى کرمه و صبره و بکائه و وسائل الشیعه،