نقل به معنا را در مقام نقل حدیث تعریف کنید. جواز یاعدم جواز نقل به معنا و شرایط و ضوابوط آن را بیان کنید.

راوی وقتی حدیثی از معصوم شنید, در نقل آن باید عین الفاظی را که شنیده است , بیان کند و باشرایطی که ذیلاً ذکر می گردد, می تواند کند; یعنی مضمون و مفهوم کلام معصوم را با الفاظی غیرِ الفاظی که امام به کاربرده , بیان کند.
مرحوم صاحب معالم می فرماید: .(1) بلکه اکثر علمای اهل سنت نیز موافق نقل به مضمون روایت هستند, اگر چه گروهی از آنان مخالفت کرده اند, لیکن برای مخالفت خویش دلیل قابل قبول و معتبر و عقل پسندی ارائه نکرده اند.
الف ) دلایل امامیه بر جواز نقل به معنا
1 کلینی (ره ) از داوودبن فرقد نقل می کند که به امام صادق 7عرض کردم : گاهی سخنی و حدیثی از شمامی شنوم . می خواهم با همان الفاظی که شما فرموده اید, روایت کنم , ولی به خاطر نمی آید جمی توانم به الفاظی غیر آن چه که شما فرموده اید, حدیث را نقل کنم ؟ج حضرت پرسید: آیا عمداً فراموش می کنی ؟ جیعنی فراموش شما به علت سهل انگاری و بی توجهی یا کم بها دادن است ؟ج عرض کردم : نه . سپس فرمود: منظورت معانی کلام من است جکلامم را خوب فهمیده ای و در صدد بیان و توضیح معانی و مفاهیمی هستید که من گفته ام ؟ج گفتم : بلی . فرمود: اشکال ندارد.(2)
2 کلینی (ره ): در روایت صحیحی از محمد بن مسلم نقل نموده که به امام صادق 7عرض کردم : جگاهی ج حدیثی از شما می شنوم و در آن کم و زیاد می کنم . جاین کار چه صورت دارد؟ج حضرت فرمود: اگر مقصودت بیان معانی آن باشد جو می خواهی کلام ما را با شرح و توضیح بیان کنید, به نحوی که معنی تغییر نکندج عیبی ندارد.(3)
3 خداوند تبارک و تعالی در قرآن یک داستان را با الفاظ مختلفی نقل کرده , مثل داستان حضرت موسی وفرعون , قصهء ابلیس و تمرّدش از سجده بر آدم و قصه های دیگری که مربوط به هابیل و قابیل , طالوت و جالوت ودیگر داستان ها است که اول : به زبان عربی نقل شده ; ثانیاً: گاهی کوتاه و زمانی مفصّل بیان شده است . بنابراین ترجمه نموده کلام دیگران و کم و زیاد کردنی که واقعیت را وارونه جلوه ندهد, جایز است .
ب ) شرایط و ضوابط نقل به معنا
نقل به معنا در صورتی جایز است که :
1 معنا و مفهوم کلام معصوم برای راوی کاملاً مکشوف و واضح باشد. پس اگر معصوم لظفی را فرمود که دارای دو معنا است , مثل واژهء راوی حق ندارد آن را ترجمه کند و به لفظ بیان نماید, اگر چه احتمال قوی بدهدکه منظور امام همین معنا بوده است , زیرا شاید معنای دیگر آن اراده شده باشد.
2 عدم قصور الترجمه عن الاصل فی افاده المعنی :(4) راوی توانایی ترجمهء صحیح حدیث را داشته باشد
3 به شرط ان یکون الناقل عارفاً بمواقع الالفاظ: ناقل روایت باید به اصول ادبیات عرب و مسایل نحو به خوبی آشنا باشد, زیرا گاهی حذف یا ذکر اضافی قیدی یا تقدیم و تأخیر مسند الیه یا مسند و یا مفعول , مفهوم کلام را تغییرمی دهد.
4 و مساواتها له فی الجلاء و الخفاء: الفاظی که در ترجمه به کار گرفته می شود, مفهوم کلام معصوم را مشروح ترو واضح تر بیان می کند و به قول منطقیون , معرّف باید اَجْلی از معرف باشد و لااقل آن الفاظ در انتقال معانی و بیان مراد, مساوی با الفاظ معصوم باشد.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پـاورقی:
1.ابومنصور جمال الدین , حسن بن زین الدین عاملی , معالم الدین , چاپ منشورات الرضی , قم , ص 213
2.اصول کافی , ج 1 کتاب فضل العلم , باب روایة الکتب و الحدیث , ترجمه و شرح حاج سید جواد مصطفوی , ص 65
3.همان .
4.شرایط و ضوابط چهارگانه مذکور از کتاب معالم الدین زین الدین عاملی نقل شده است . ص 213کارگیری الفاظی غیر از لفظ امام علیه السلام بتواند مراد و مقصود امام را به خوبی بیان کند.