قرآن می فرماید: "آنان که از روی جهالت گناهی مرتکب شده و توبه کردند، خداوند آنان را می بخشد". منظور از جهالت چیست؟

امام صادق(ع) در مورد آیات مربوط به جهالت فرموده: "گناهی است که بنده خدا آن را انجام میدهد، اگر چه از حکم آن آگاه باشد، ولی آن گاه که تصمیم میگیرد عمل خلافی را انجام دهد، در واقع جاهل است"
حضرت به جریان یوسف(ع) و برادرانش اشاره میکند که وی به برادرانش گفت: "آیا به خاطر دارید ستمی که بر یوسف و برادرش روا داشتید، درحالی که همگان جاهل بودید".(1) برادران یوسف همگی قبح و زشتی ظلم را درک میکردند، ولی به دلیل خودخواهی یا حسادت یا هوس چنان برخورد کردند که گویی نسبت به زشتی کار خود ناآگاه بودند.(2) با این بیان معلوم میشود که مراد از جهل در آیه توبه،(3) جهل در مقابل علم نیست، بلکه جهل در مقابل عناد و لجاجت و تکبر است، یعنی عملی که از روی هوس انجام گرفته باشد، پس از ندامت و تحقق توبه، قابل بخشش است.
"غالباً کلمه جاهل و جهالت در موردی به کار میرود که انسان آگاه و دانا است اما آگاهی او نسبت به زشتی کار تأثیری در او نمیگذارد، بلکه بسان افراد ناآگاه از زشتی، کارهای بد را انجام میدهد، گویی اساساً این فرد، از زشتی کردار خود آگاه نیست و آن را یک کار زیبا و پسندیده میاندیشد".(4)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
پینوشت‏ها:
1 - یوسف (12) آیه 89.
2 - بحارالانوار، ج‏6، ص 32.
3 - نساء (4) آیه 17.
4 - جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج‏8، ص 237.