O پرسش 28 . حضرت آدم علیه السلام براى توبه از چه کلماتى استفاده کرد؟

در این که مراد از کلماتى که حضرت آدم علیه السلام جهت قبولى توبه‏اش از خداوند دریافت کرد چه بود، میان مفسران گفتگو است. قرآن مجید جزئیات را ذکر نکرده، به طور کلى فرموده‏است: « فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّه کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیهِ؛ آدم از پروردگارش کلماتى را دریافت کرد و به واسطه آن خداوند توبه او را پذیرفت» .99
برخى از مفسران آن را جملات سوره اعراف آیه 23 دانسته‏اند: « قالا رَبّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنَا وَ اًّنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ؛ خدایا، به خود ظلم کردیم و اگر ما را نیامرزى و رحم نکنى، از زیانکاران خواهیم بود» .برخى آن را به حسب آن چه در روایات آمده‏است، این جملات دانسته‏اند: « الَلُّهُمَّ لا اًِّلهَ اًِّلاَّ أنْتَ، سُبْحانَکَ وَ بِحَمْدِکَ رَبِّ اًِّنِّى ظَلَمْتُ نَفْسِى، فَاغْفِرْلِى اًّنَّکَ خَیْرُ الْغافِرِینَ. اَلْلُّهَمّ لا اًِّله اًّلاَّ أنْتَ سُبْحانَکَ وَ بِحَمْدِکَ رَبِّ اًِّنِّى ظَلَمْتُ نَفْسِى، فَارْحَمْنِى اًّنَّکَ خَیْرُ لرّاحِمِین. اَللَّهُمَّ لا اًِّلهَ اًّلاَّ اَنْتَ سُبْحانَکَ وَ بِحَمْدِکَ رَبِّى اًِّنِّى ظُلَمْتُ نَفُسِى فَتُبْ عَلىَّ اًّنَّکَ أَنْتَ التَّوّابُ الرَّحِیم» .
در روایات بسیارى نیز از اهل بیت: وارد شده که مقصود از کلمات، تعلیم و یاددادن اسماى بهترین آفریده‏هاى خداوند یعنى خمسه طیبه آل عبا، حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم، امام على، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین علیهم السلام بوده، حضرت آدم با توسل به این کلمات از درگاه خداوند تقاضاى بخشش کرد و خدا او را بخشید.
این تفسیرهاى سه‏گانه منافاتى با هم ندارد و ممکن است مجموع این کلمات به حضرت آدم جهت پذیرش توبه‏اش یاد داده‏شده باشد.100 یکى از مفسران مى‏گوید: »مقصود از این کلمات، فقط الفاظ و مفاهیم ذهنى آن‏ها نیست، چون خداى سبحان در قرآن کریم، کلمات را بر حقایق وجودى اطلاق کرده، نظیر آن چه در آیه « قَبْلَ أنْ تَنْفِدَ کَلِماتُ رَبِّى» 101 آمده‏است. پس اگر در روایات اهل بیت: آمده که« مراد از این کلمات، اسمأ اصحاب کسأ است،102 باید چنین توجیه شود که مقصود، این است که آدم علیه السلام انوار اهل‏بیت و اشباح آنان را زیارت کرد و کلمات تلقى شده همان آیات وجودى اهل‏بیت: بود، گرچه هنگام توبه و تکلم با خداوند به عنوان استغفار، اسماى مبارک آنان را بر زبان جارى کرده باشد. در برخى از روایات آمده است منظور از کلماتى که حضرت ابراهیم علیه السلام به آن‏ها آزمون شده، کلماتى است که حضرت آدم7 آن‏ها را دریافت کرد. روشن است که کلمات مورد آزمون حضرت ابراهیم علیه السلام ا ز گونه حقایق خارجى بوده، نه از الفاظ و مفاهیم ذهنى.»103
پس از مجموع مطالب استفاده مى‏شود که کلمات مذکور، اسمأ یا انوار اهل‏بیت است که به آدم آموخته شده‏بود.