مذهب در درمان بیمارىهاى روحى.و جسمى. چه تاثیری دارد؟
میدان تأثیر مذهب و دین و شعاع آن بیشتر مربوط به درمان بیمارىهاى روحى و روانى است. البته روح و روان سالم به داشتن جسم سالم و با نشاط منجر مى شود.
خداى متعال در قرآن کریم مى فرماید: "با ذکر و نام خدا، قلبها مطمئن و پا بر جا مى شود".(1)
تأثیر مذهب در درمان بیمارىهاى روحى امروزه ثابت شده است که دین و باورهاى مذهبى به زندگى انسانها معنا مى دهد و این موجب آرامش بخشى بسیارى از حوادث و رویدادها در جهان هستى است، که از این طریق به انسان آرامش روانى دست مى دهد.
زندگى بدون اعتقاد به مذهب و باورهاى قلبى و ایمانى در بُعد مادى خلاصه شده و در هر فراز و نشیبى به شدّت تحت تأثیر قرار مى گیرد و بر روح و روان انسان فشار و درد سنگینى وارد مى کند که در برخى موارد به خودکشى منجر مى شود.
انسان عصر ماشین و صنعت بیش از انسان قرون گذشته به مذهب نیازمند است، زیرا صنعت و تکنولوژى اگر چه در رفع نیاز مادى او مؤثر باشد، اما چه چیز باید جنبههاى روحى و روانى او را تأمین کند و او را به فرداى مطمئن و آیندهاى ابدى امیدوار کند؟
اعتقادات مذهبى در پیشگیرى اختلالات روحى و روانى نقش بسیار مهمّى دارد. بنیامین راش، روان شناس مشهور مى نویسد: "مذهب آن قدر براى پرورش سلامت روح اهمیّت دارد که هوا براى تنفّس مذهب به انسان کمک مى کند تا معناى حوادث زندگى، مخصوصاً حوادث دردناک و اضطرابانگیز را بفهمد. دین به مؤمنان و معتقدان خود مى آموزد که چگونه با مجموعه عظیم جهان که پیش از فرد شکل گرفته و قوانین خود را بر او تحمیل مى کند، سازگارى یابد. این سازگارى دلگرمى و خرسندى مطبوعى را در دوران و روحیه فرد ایجاد مى کند".(2)
یکى از بیمارىهاى فراگیر که در زندگى انسانها اختلال ایجاد مى کند، افسردگى است و مذهب در درمان بیمارىهاى مربوط به افسردگى نقش مؤثر دارد.
"یافتههاى گوناگونى در مورد تأثیر مذهب بر طول مدّت درمان اختلالات روانى گزارش شده است. نتایج یک مطالعه با نمونه بردارى تصادفى در گروهاى مشابه نشان داد که همبستگى مثبتى بین خواندن نماز و بهبود افسردگى و اضطراب و افزایش اعتماد به نفس وجود دارد".(3) در این جا به نقش نماز که نماد و شاخص آشکار مذهب ماست اشاره شده است که نماز افسردگى را از بین مى برد.
یکى دیگر از شاخصههاى مذهبى که نقش مستقیمى در رفع اضطراب و استرس دارد، توکّل به خدا است: "مى توان گفت کسى داراى توکّل است که رابطهاى با خداوند دارد و این ارتباط بر اساس اعتقادى است که انسان به قدرت، حکمت، رأفت و شفقت خداوند دارد.
این اعتقاد حالتى را در شخص به وجود مى آورد که موجب مى شود فرد در تمام حالات و رفتار خویش حضور پروردگار را در نظر گرفته و در این حضور احساس قدرت و توانمندى مى کند و خود را به وى وابسته مىبیند، از این رو آرامشى در دلش ایجاد مى شود که با پدید آمدن حوادث سخت در زندگى دچار شک و تردید نمى شود و کارهایى را که مدیریت و برنامه ریزى آنها خارج از تدابیر او است، به خدا واگذار مى کند.
شرکت در مجالس دعا در موارد بسیارى به شفا و معالجه بیماران انجامیده است.
مذهب در این جا نقش دارد و درمان را ایفا مىکند. حتى در ادیان دیگر با وجودى که مذهب و دینشان دچار تحریف و تغییر شده است، ولى اعتقاد قلبى و باور دینى و توجه به مبدأ اعلى و قدرت برتر موجب آرامش و لطف خدا شده است: "تا کنون تحقیقات زیادى در زمینه تأثیر شرکت در مراسم دینى، دعا و حتى دعا از راه دور براى شفاى بیماران صورت گرفته و بر اساس آمار 1996 در نظر پرسى از 269 پزشک 99% آنان معتقد بودهاند که دعا و نیایش، مراقبه و یا انواع دیگر مراسم معنوى و دینى مىتواند هنگام بیمارى به شفاى بیماران کمک کند. این تحقیقات در مؤسسات قابل اعتمادى چون مؤسسه تحقیقاتى پیل، دوک، و دارتوث و دانشگاه میشیگان صورت پذیرفته است. اکنون مطالعات علمى درباره اثر ایمان، دعا و عمل به فرایض مذهبى در شفاى بیماران در سراسر آمریکا در حال اجرا است".(4)
"یونگ در کنفرانسى که در سال 1935 ایراد نموده است مىگوید: نه تنها مسیحیت با سمبلهاى رستگاریش بلکه تمامى مذاهب شامل بدوىترین آنها با آیین جادویى شان انواعى روان درمانى هستند که رنجهاى روانى و جسمى انسانها را درمان کرده و بهبودى مىبخشند. وى مىنویسد: مذهب نه تنها بر ضد بیمارى است، بلکه عملاً سیستمى براى بهبود و رشد روانى است".(5)
تأثیر مذهب در درمان بیمارىهاى جسمى:
مذهب بر مسائل مربوط به جسم انسان و بهداشت جسمانى نیز تأثیر بسزایى دارد، مثلاً مذهب اسلام، از پرخورى که زمینه ساز بسیارى از بیمارىها است منع کرده است و پرهیز و امساک را درمان دردها شمرده است.(6) از طرفى با جعل تکالیف مانند روزه و الزام آن علاوه بر جهان معنوى، بر جنبه جسمانى آن نیز تأکید شده است، مثل روزه که پیامبر اکرم(ص) درباره آن فرموده:"روزه بگیرید تا سالم شوید".(7)
از طرفى بر رعایت نظافت بدن تأکید کرده و در این راستا وضو یا غسل را در مواردى واجب یا مستحب کرده است. شاید بتوان گفت مذهب در بخش سلامت و درمان بیمارىها، از روش پیشگیرى استفاده کرده است.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پى نوشتها:
1. رعد (13) آیه 28.
2. اسلام و بهداشت روان، ج 1 (مجموعه مقالات) ص 23.
3. همان، ص 28.
4. اسلام و بهداشت روان، ج 1، ص 154.
5. همان.
6. مجمع البیان، ج 4، ص 413.
7. بحارالانوار، ج 96، ص 255.
