چرا با این که پیامبر حضور داشت، به على(ع) امیرالمؤمنین گفته مىشد؟ چرا به پیامبر امیرالمؤمنین گفته نمىشد؟
امیرالمؤمنین به معناى لغوى آن؛ یعنى امیر و فرمانده و رهبر مسلمانان.(1)
مطابق همین معناى لغوى به پیامبر اسلام (ص) مىتوان امیرمؤمنان؛ یعنى رهبر و فرمانده مسلمانان اطلاق نمود.
به خلفاى راشدین و خلفاى اموى و عباسى و یا همه کسانى که توسط شورا و اصحاب اهل حل و عقد انتخاب شدهاند، اطلاق مىگردد.(2) بر همین اساس است که خلفاى اسلامى خود را امیرمؤمنان مىخواندند.
اما این که در روایات عنوان امیرالمؤمنین از القاب خاص على(ع) شمرده شده است،(3) امیرمؤمنان در این روایات معناى ویژهاى دارد که آن معنا متضمن خلافت بلافصل است؛ با توجه به این معنا تنها شامل امام(ع) مىشود، چون جز او کسى لایق این مقام نیست.
در برخى از روایات بیان شده که حتى در زمان پیامبر، نیز توسط پیامبر از حضرت على(ع) به امیرمؤمنان یاد شده است. (4)
به همین خاطر، این لقب براى دیگران و حتى امامان معصوم(ع) اطلاق نشده است.
شخصى از امام صادق(ع) پرسید: آیا روا است که به امام زمان(ع) به عنوان "سلام بر تو، اى امیرمؤمنان" سلام یاد کرد؟ امام فرمود: نه، زیرا خداوند تنها على را به این لقب نامیده است. نه قبل او کسى به این لقب نامیده شده و نه پس از او. آن شخص پرسید: پس چگونه بر قائم آل محمد (ع) مىبایست سلام کرد؟ فرمود: مىگویید: السلام علیک یا بقیة الله".(5)
اختصاص لقب امیرالمؤمنین به امام على(ع) تنها با معناى متضمن خلافت بلافصل قابل توجیه است؛ یعنى بعد از پیامبر(ص) باید او امیر و حاکم مسلمانان بوده و مردم باید به این مهم آشنا شوند. شاید بر همین اساس باشد که پیامبر(ص) فرمود: "اگر مردم مىدانستند در چه زمانى على به این لقب ملقب گردید، هرگز منکر فضایل او نمىشدند، زیرا على در زمانى که آدم بین روح و جسد بود، ملقب به این لقب شد؛ زمانى که خداوند فرمود: آیا من پروردگار شما نبودم؟ گفتند: بلى. فرمود: من پروردگار شمایم و محمد پیامبر شما است و على امیر شما است".(6)
اما این که به پیامبر اسلام(ص) امیرمؤمنان گفته نمىشد، بدان جهت بود که عنوان "امیرالمؤمنین" به معناى خلیفه بلافصل و جانشین آن حضرت است.
طبیعى است که به خود حضرت، امیرمؤمنان گفته نشود.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
پىنوشتها:
1 - دایرةالمعارف تشیع، ج2، ص 522.
2 - همان، ص 522 - 523.
3 - معارف و معاریف، ج2، ص 448؛ دایرةالمعارف تشیع، ج2، ص 522.
4 - بحارالانوار، ج35، ص 37، ارشاد مفید، ص 42.
5 - کافى، ج1، ص 411؛ بحارالانوار، ج24، ص 211؛ مظهر ولایت، ص 41.
6 - ینابیع الموده، 2، ص 63؛ بحارالانوار، ج9،ص 256؛ مظهر ولایت، ص 40.
