ادیان زرتشت، مسیح و یهود را توضیح دهید؟

کیش زرتشت‏
تاریخ حقیقى تولد زرتشت بسیار مجهول است، از این رو برخى تاریخ شناسان وجود تاریخى او را منکر شده‏اند.
روایات ایرانى تولد او را در حدود 660 سال قبل از میلاد نشان مى‏دهد که اغلب محققان جدید آن را پذیرفته‏اند. بعضى دیگر با قرائن و دلایل موجه، زمان ظهور این پیامبر ایرانى را قدیم‏تر از این تاریخ دانسته و آن را به حدود سال 1000 ق.م داشته‏اند.(1)
تعالیم زرتشت(2)
دین زرتشت مانند بسیارى از ادیان دیگر به تحریف مبتلا شده و عقاید باطل و خرافات موهوم در آن راه یافته است.(3)
دینى که این پیامبر ایرانى تعلیم کرده، یک آیین اخلاقى و طریقه یگانه پرستى است. زرتشت خداى معبود و متعال خود را "اهورامزدا" لقب داده، یعنى خداى حکیم، که داراى عالم و خلاّق و نظّام طبیعت است. او مزدا را صاحب اهوراى حقیقى پنداشته و عبادت و پرستش را خاص ذات او قرار داده و وى را خداوند متعال و قادر و قاهر شمرده است که ذاتش به حکمت محض و خیر مطلق متّصف است.
او خود را پیغمبرى مبعوث از طرف اهورامزدا مى‏داند و در "گات‏ها" به کتاب آسمانى زرتشتى‏ها، تأکید مى‏کند که خدا او را برانگیخته و مأمور ساخته، و دین او بهترین و کامل‏ترین ادیان است.
زرتشت برخلاف نظریه بعضى از زرتشتیان متاخر، آفرینش تمام موجودات را برحسب مشیت و اراده متعال اهورامزدا مى‏دانست. در آیه آخر گات‏ها صراحتاً اهورامزدا را موجب و موجد نور و ظلمت - هر دو - مى‏داند.(4)
اهورامزدا اراده قدوسى علوى خود را به وسیله روحى مقدس و نیکو نهاد از قوّه به فعل درمى‏آورد که آن را "سپنتامینیو" نامیده است. اعمال الهى او نیز به دستیارى ارواح مقدس که "امشاسپنتا" گفته مى‏شوند اجرا مى‏گردد. این فرشتگان هر یک با حالت و صُور فعالیت ذات الهى نام و معنایى جداگانه دارند، چنان که یکى را وهومنه (بهمن) نامید که به معناى "فرشته پندار نیک و نهاد خوب" است. دیگرى را "آشا" (اردیبهشت) یعنى فرشته راستى و عدالت ، دیگرى را "خشترا" (شهریور) یعنى فرشته نیرو و قدرت کامل، دیگرى را "هورواتات" (خرداد) یعنى فرشته رسایى و کامروایى، دیگرى را "آدمایتى" (اسفند ارمذ) یعنى فرشته شفقت و لطف و بارورى و دیگرى را "امرتات" (مرداد) که به معناى بقا و جاودانگى است.
با آن که اهورامزدا در عرض جلال خود هیچ ضد و ندى ندارد، زرتشت معتقد است که در برابر هر نیکى یک بدى موجود است. چنان که در برابر راستى، دروغ و در برابر حیات، مرگ و در مقابل سپنتامینیو (روان پاک)، روح شدید و ناپاک (انگره مسینیو) جاى دارد.
نقطه اصلى و پایه اساسى اخلاق در آیین زرتشت بر این قاعده است که نفس آدمى، میدان نبردى واقعى میان خیر و شر است. اهورامزدا به آدمى آزادى عمل عطا کرده که عمل خود را برگزیند و بین صواب و خطا هر یک را بخواهد انتخاب کند، البته نیکان بدى را نمى‏پسندند.
آنچه از منطق و فلسفه زرتشت در کتب دینى مى‏توان استنباط کرد، این است که او خود آتش نمى‏پرستیده و بر آن عقیده‏اى که پیشینیان و نیاکان او بر آن بوده‏اند، نبوده است. هم چنین معتقدات او با آنچه بعدها آتش پرستان اخیر عنوان کرده‏اند، اختلاف دارد. و آتش را فقط رمزى قدوسى و نشانى گرانبها از اهورا مزدا مى‏دانسته است.(5)
دین زرتشتى نخستین مذهبى است که از جهان عقبى و قیامت سخن گفته و آخرالزمان را به مفهوم کامل خود طرح کرده است. برحسب تعالیم آن پیامبر ایرانى چون روزى این جهان هستى به آخر رسد، رستاخیز عام واقع خواهد شد و اهورامزدا پیروز خواهد گردید. در آن روز براى امتحان بدکاران و نیکوکاران جایگاهى پر از آتش و آهن گداخته، به وجود مى‏آید که بدان و زشتکاران را در آن جا خواهند افکند.
هورمدان خواه خوب یا بد، در روز قیامت از فراز پل چینوت (صراط) یعنى پل جدا کننده عبور خواهد کرد. این پل روى دوزخ قرار دارد و یک جانب آن به بهشت منتهى مى‏گردد. نیکوکاران به هدایت زرتشت از آن پل به سلامت خواهند گذشت و بدکاران در آن سرنگون خواهند شد.
"اوستا" کتاب مقدس زرتشتیان است که تفسیرى به نام "زند" دارد.
تاریخ نگارش قسمت‏هاى مختلف اوستا بر کسى معلوم نیست، چون توسط یک نفر نوشته نشده و در مدت زمانى طولانى گرد آمده است که از زمان زرتشت آغاز مى‏گردد و دوران هخامنشى تا ساسانى را دربرمى‏گیرد. این کتاب شامل چهار بخش اصلى است:
1. یسنا (مشتمل بر 72 فصل حاوى سرودها که گات‏ها جزء آن است)
2. ویسبرد (مجموعه‏اى از ادعیه و سرودها)
3. وندیداد (قانن و دستورهاى موبدان و مبیّن احکام عبادات و...)
4. یشت‏ها (شامل سرودهایى در تجلیل از فرشتگان و...)
مهم‏ترین قسمت اوستا گات‏ها است که گمان مى‏رود سرودهاى شخص زرتشت باشد و از نظر زبانى کهن‏ترین مکتوب شناخته شده ایرانى است.
در آیین زرتشت گر چه از گفتار نیک، کردار نیک و پندار نیک سخن گفته شده، اما از ارزش‏هاى اخلاقى و چگونگى دست یافتن به زندگى سعادتمندانه و این که گفتار و کردار و پندار نیک چه امورى هستند و چگونه مى‏توان به آنها دست یافت، سخنى به میان نیاورده است.
مسیحیت:
حضرت عیسى(ع) در اناجیل موجود، خود را این گونه معرفى کرده است: "نجات دهنده انسان‏ها، باب نجات، شبانى دلسوز و نماینده خدا در زمین".
مادر عیسى، مریم است. عیسى بدون پدر متولد شد. پدر خوانده او یوسف نجار بود. زادگاه عیسى روستاى جلیل یا ناصره بود. خویشان او از هر جهت مقررات و آداب رایج آیین یهود را رعایت مى‏کردند. عیسى با پسر عمویش حضرت یحیى در کرانه رود اردن تبلیغ دین الهى مى‏کردند. یحیى را دستگیر و زندانى کردند. تبلیغات عیسى بین مردم بسیار مؤثر واقع شد و دور او را گرفتند. علماى مذهبى یهود دقیقاً مى‏دانستند که او مسیح، موعود تورات و کتب آسمانى یهود است.
در آغاز دعوت، عیسى بنده خدا و پیامبر او بوده و دین او مبتنى بر یکتایى پروردگار بود که به نام پدر توانا و آفریدگار آسمان و زمین خوانده مى‏شد، ولى بعدها مسیحیان این رویه را تغییر داده و عیسى را پسر خدا دانستند.
اغلب مراسم و اعمال مذهبى مسیحیت (مثل غسل تعمید) در ادیان و مذاهب سابق مرسوم بود.
تراشید فرق سر و ملبس بودن به قبایى که کشیشان مسیحى آن را به تن مى‏کنند، بخشى از آداب مصریان باستان بوده است. غم زدن و دود دادن در کلیساها نیز تقلیدى از یونانیان باستان مى‏باشد.
عیسویان پس از به صلیب کشیده شدن عیسى (البته به پندار خود) معتقد شدند که عیسى روزى به زمین خواهد گشت. این باور نیز ریشه در تعالیم زرتشتى و یهودى دارد.
در آغاز دعوت عیسى سخن از آیین جدیدى به نام مسیحیت نبود و عیسى(ع) تفسیر کننده آیین موسى به شمار مى‏رفت. از قرن چهارم به بعد تحولاتى در دین عیسى پدید آمد و اغلب معتقدات آیین یهود با تغییراتى اندک در دین عیسى ظاهر شد. ولى پیروان عیسى(ع) از این قرن به کلى از یهودیان جدا شدند.
اصول شریعت عیسى(ع)، تغایر روشنى با اصول یهودیت دارد او دین موسى(ع) را که در آن روزگار تحریف شده بود، قبول نداشت. اناجیل از شدت عمل و برخورد عیسى با شعائر و مراسم یهود سخن مى‏گویند و تأکید دارند که همین امر موجب مغلوب شدن او گردید. او هیکل یا معبد سلیمان را قبول نداشت و آن را به رسمیت نمى‏شناخت. یهود کار در روز شنبه را حرام مى‏دانستند، ولى عیسى کار کردن در روز شنبه را بلامانع مى‏شمرد و...
یهودیان پس از آنکه حضرت عیسى کاسبان و مغازه داران را از هیکل مقدس بیرون کرد؛ از او نزد حاکم رومى فلسطین به عنوان توهین به مقدسات شکایت بردند، در نتیجه او را دستگیر و زندانى نمودند و به عقیده خودشان او را اعدام کردند. مسیحیت داراى سه فرقه بزرگ کاتولیک، ارتدوکس و پروتستان است که در بین آن‏ها فرقه‏هاى کوچکى نیز وجود دارد.(6)
دین یهود:
دین یهود منتسب به حضرت موسى(ع) است. به همین جهت به یهودیان کلیمى مى‏گویند (کلیم الله، لقب حضرت موسى(ع) است).
حضرت موسى به دستور خدا مأموریت یافت قوم بنى اسرائیل را از بدبختى نجات دهد؛ او با فرعون جنگید و بنى اسرائیل را از ظلم و بدبختى رهانید؛ لیکن این قوم بعد از پیروزى به کاراى ناشایست اقدام کردند که از جمله آن گوساله پرستى و کشتن پیامبران است. بدین جهت خداوند بر آنان غضب نمود و ذلیل شدند. آنان در طول تاریخ سه هزار ساله شان بارها به خشم و غضب خدا دچار گشتند.
یهودیان بر این باورند که شریعت یکى است. ابتدا و انتهاى آن با حضرت موسى(ع) است. قبل از موسى شریعت و دینى نبود. آن چه بود، حدود عقلى و احکام مصلحتى بود. پس از موسى نیز شریعت و احکام دیگرى نبود و نخواهد بود، زیرا نسخ احکام و دستورهاى الهى جایز نیست. (7)
طبق نقل عهد عتیق پس از سه ماه از خروج بنى اسرائیل از مصر، خداوند با حضرت موسى سخن گفت و ده حکم بسیار مهم به او داد که به "ده فرمان" مشهور است.
این ده حکم بدین قرار است:
1 - براى خود خدایى جز من نگیرید.
2 - به بت سجده نکنید.
3 - نام خدا را به باطل نبرید.
4 - شنبه را گرامى دارید.
5 - پدرو مادر را احترام کنید.
6 - کسى را به قتل نرسانید.
7 - زنا نکنید.
8 - دزدى نکنید.
9 - بر همسایه شهادت دروغ ندهید.
10 - به اموال و ناموس همسایه طمع نورزید.(8)
این فرمان‏ها در قوم بنى اسرائیل رواج یافت و بعداً علماى یهود با استفاده از کتاب‏هاى عهد عتیق، اصولى براى دیانت و ملت قوم یهود تدوین نمودند که مهم‏ترین آن، اصول سیزده گانه‏اى است که توسط موسى بن شمعون در سال 1204 میلادى قرائت شد؛ بدین شرح:
1 - خداوند حاضر و ناظر است.
2 - خداوند یکتا است.
3 - خداند جسم و شبیه کسى نیست.
4 - خداوند قدیم و ازلى است.
5 - هیچ کس را جز او نباید عبادت کرد.
6 - او سرور همه پیامبران است.
7 - نبوت حضرت موسى(ع) صحیح است.
8 - خدا بر افکار نوع بشر آگاه است.
9 - تورات از جانب خدا است.
10 - تورات غیر قابل تغییر و تبدیل است.
11 - خداوند ظالم را مجازات مى‏کند و عادل را پاداش مى‏دهد.
12 - سلطان مسیح از نسل داوود ظهور خواهد کرد.
13 - مردگان مستعد زنده شدن مى‏باشند.(9)
این امو را مى‏توان اصول و پایه‏هاى عقیدتى دین یهود برشمرد. افزون بر این امور در دین یهود "صندوق عهد" جایگاه ویژه‏اى دارد که شرح آن بدین قرار است:
حضرت موسى(ع) پس از آن که "ده فرمان" را در میقات دریافت نمود، به میان بنى اسرائیل بازگشت؛ در دامنه کوه، مذبحى با دوازده ستون (به تعداد اسباط بنى اسرائیل) بنا کرد، در آن جا قربانى نمود و نصف خون حیوانات قربانى شده را بر مذبح و نصف دیگر را بر قوم خود پاشید و گفت: این عهدى است که خداوند بر شما بسته است.
پس از آن به دستور حضرت موسى(ع) خیمه‏اى براى عبادت بر پا کردند که آن را "خیمه عهد" خواندند.
درون خیمه عهد صندوقى قرار داشت. درون آن، دو لوح سنگى بود که روى آن نص میثاق الهى با قوم بنى اسرائیل منقوش بود. این صندوق، تابوت عهد، تابوت شهادت یا صندوق تورات است که در تاریخ بنى اسرائیل جایگاه ویژه‏اى داشت. در مهاجرت‏ها و جنگ‏ها صندوق را با حرمت فراوان در ارابه‏اى مى‏نهادند و پیشاپیش خود حرکت مى‏دادند. هیچ کس جز کاهنان و ربانیون اجازه نداشتند آن را لمس نمایند.(10)
نام خاص خدا در دین یهود "یهوه" است که تلفظ آن حرام است. تنها بالاترین مقام مذهبى یهود مى‏تواند سالى یک بار، آن هم در معبد سلیمان و در مکان خاص این نام را بر زبان جارى کند.
در عهد عتیق 613 حکم شرعى بیان شده که 365 حکم حرام و 248 حکم واجب است، (11) که از جمله آن است:
1 - نمازهاى فردى و جمعى واجب است.(12)
2 - در دین یهود تقیه وجود دارد. مى‏گویند: اگر گفتند: باید مرتکب گناهان شوى وگرنه کشته مى‏شوى، او باید مرتکب گناهان شود، جز سه گناه کبیره: بت پرستى، زنا و قتل نفس.(13)
3 - زنى که مرتکب زناى محصنه شود، شوهر باید او را طلاق دهد.(14)
40 - مرد مى‏تواند با رضایت یا بدون رضایت زن، او را طلاق دهد.(15)
5 - مرد بلند قد با زن بلند قد، مرد کوتاه قد با زن کوتاه قد، مرد سفیدرو با زن سفیدرو، مرد سیه چرده با زن سیه چرده ازدواج نکند.(16)
6 - تعدد زوجات جایز است. (17)
7 - اگر زنى به میان مردان رود و سر خود را نپوشاند، ازدواجش باطل است. (18)
8 - احترام پدر و مادر لازم است. در صورت تعارض بین احترام پدر و احترام مادر، احترام پدر مقدم است، چون زن وظیفه دارد از شوهر اطاعت کند.(19)
9 - بلوغ دختران در دوازده سالگى و بلوغ پسران در سیزده سالگى است. (20)
10 - ذبیحه غیر یهودى حرام است.
11 - ختنه براى مردان واجب است.
12 - کار کردن روزهاى شنبه حرام است.
پى‏نوشت‏ها:
1 - براى اطلاعات بیشتر رجوع کنید به منابع زیر: جان‏یى.ناس، تاریخ جامع ادیان، ص 453، فلیسین شاله، تاریخ مختصر ادیان بزرگ، ص 208 و 209 ادیان زنده جهان 270 - 227 ص 283 - 280، مسعودى، مروج الذهب، ج‏1، ص 229، دینورى، اخبار الطوال، ص 28، طبرى، تاریخ، ج 1، ص 561؛ ابن اثیر، الکامل، ج‏1، ص 146؛ شهرستانى، الملل و النحل، ص 124 و...
2 - اصل این بحث از کتاب تاریخ جامع ادیان، جان‏یى. ناس، ص 465 - 456 با تلخیص فراوان گرفته شده است.
3 - مورخان میان تعالیم زرتشت و آنچه که خود آن را زرتشت موبدان مى‏نامند تفاوت قائلند. زرتشت موبدان در حقیقت تحریفات و اضافاتى است که موبدان در آئین زرتشت انجام داده‏اند (در طى قرون متمادى). ر ک: مبلغى آبادانى، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، ج‏1، ص 332 - 330.
4 - در مطالعه اوستا هر چه از گات‏ها - که مربوط به زمان زرتشت است - دور مى‏شویم، از توحید و لحن اهورامزداى واحد و یگانه و زرتشتى که اهورامزدا را خالق همه چیز مى‏داند فاصله مى‏گیریم. بدین ترتیب در اواخر کتاب عهد ساسانى و مقارن با اسلام، به طور روشنى جهان به دو نیم مى‏شود و خداى واحد به دو بخش خیر و شر تقسیم مى‏گردد. ر. ک: تاریخ و شناخت ادیان 236/2/15: به نقل از تاریخ ادیان و مذاهب جهان، ج‏1، ص 341.
5 - در گات‏ها صراحتاً به آفریده (مخلوق) بودن نور و روشنایى و آتش اشاره کرده، چنان که مخلوق بودن آب را آورده است. بدین جهت معنا ندارد شأن مخلوق چون خالق باشد و هر دو معبود تلقى گردند. آتش و آب در دین زرتشت مقدس بوده‏اند.
6 - عبدالله مبلغى، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، ج‏2، ص 700 به بعد.
7 - توضیح‏الملل، ج‏1، ص 297.
8 - عهد عتیق، سفر خروج، فصل 20.
9 - معرفى کتب آسمانى، ص 80؛ تاریخ ادیان و مذاهب جهان، مبلغى، ج‏2، ص 590 و 589.
10 - جان. بى. ناس، تاریخ جامع ادیان، ص 496 و 497.
11 - گنجینه‏اى از تلمود، ص 98.
12 - همان، ص 102 و 103.
13 - همان، ص 115.
14 - همان، ص 185.
15 - همان، ص 185.
16 - همان، ص 182.
17 - همان، ص 184.
18 - همن، ص 186.
19 - همان، ص 200.
20 - همان، ص 181 و 92.