توجه داشته باشيد بد رفتاري كودك علل گوناگوني مي‌‌تواند داشته باشد. برخي ممكن است علل فيزيولوژيكي باشد يا اينكه ممكن است به خاطر مسائل تربيتي غلط، مشكلاتي دوران رشد و.... دچار بدرفتاري گردد. به هر حال در اين ادامه چند توصيه كلي وجود دارد كه عمل به آنها مي‌تواند مفيد واقع شود:

چند توصيه:

1- به وضعيت جسماني كودك خود توجه كنيد.

گاهي اوقات دليل بد رفتاري كودك يك ناراحتي جسمي است. برخي از كودكان در شرايطي كه دردي دارند يا بيمار هستند يا بي‌تحرك مي‌شوند، خيلي زود عصباني مي‌شوند و جيغ راه مي‌اندازند و شايد آرام كردن آنها در اين شرايط كار دشواري باشد. با بررسي احتمال وجود يك دليل جسمي و شناسايي آن اقدام به رفع آن مشكل مي‌كنيد و بدرفتاري كودك شما نيز از بين مي‌رود. 

2- به وضعيت تغذيه كودك خود توجه كنيد.

كودكان در حال رشد هستند و بايد نيازهاي تغذيه‌اي آنها به خوبي برآورده شود. كمبود برخي موارد در بدن تحرك‌پذيري كودك را افزايش مي‌دهد و در اين صورت ما ممكن است تعجب كنيم كه چرا با وجود اعمال شيوه‌هاي تربيتي خوب و مناسب ، نتيجه خوبي نمي‌گيريم. براي اين كار حتما از متخصصين كمك بگيريد.

3- خواب كودك را تنظيم كنيد.

اغلب كودكان زماني كه احساس خواب مي‌كنند، بي‌قرار و تحريك‌پذير مي‌شود. پدران و مادران بايد به اين نكته آگاه باشند و اينگونه رفتارهاي كودك خود را حمل بر عصبانيت و خشم و بي‌قراري نكنند. در چنين مواقعي ، طرح يك برنامه خوب خواب و ترغيب او به استراحت و خواب رفتن به شيوه‌هاي خوب ، مشكل را حل خواهد كرد و لازم نيست شما زياد نگران شده و سخت بگيريد.

4- الگوي مناسبي براي فرزندان خود باشيد.

كودكان بسياري از رفتارهايي را كه دارند از بزرگترها ياد مي گيرند، حتي رفتاري را كه به نظر ما چندان مهم نبوده و باور كردني نمي رسد كه كودك با اين سرعت آن را فرا گرفته باشد. كودكان از ما ياد مي‌گيرند كه در مواقع ناراحتي چگونه مساله خود را مطرح كنند. والديني كه ناراحتي خود با هيجانات منفي و ناراحتي زياد نشان مي‌دهند، همين الگو را به فرزندان خود منتقل مي‌كنند. براي جلوگيري از خشونت و بدرفتاري كودكان خود بايد پدر و مادري آرام باشيم.

5- فيلم‌ها ، كارتون‌ها و بازي‌هاي خشن نيز مي‌تواند عامل بدرفتاري كودكان است.

تماشاي فيلم هاي خشن ، كارتونهاي نامناسب و بازي‌هاي كامپيوتري با تاثيري كه در فعاليت بخش‌هايي از مغز مي‌گذارند، بدرفتاري را در كودكان سبب مي‌شوند. كودكان را از تماشاي فيلم‌هاي بزرگسالان منع كنيم و اگر قرار است ديگر اعضا خانواده چنين فيلم‌هايي را تماشا كنند، در ساعاتي باشد كه يا كودك در منزل نيست يا در خواب است. حضور كودك در خانه در حالي كه ديگر اعضا مشغول تماشاي يك فيلم هيجاني هستند و او را از تماشاي آن منع مي‌كنند راهكار مناسبي نيست.

6- روش‌هاي تنبيهي مناسبي داشته باشيد.

زماني كه كودك شما عصباني است و شما با اعمال يك تنبيه بدني يا تنبيه سخت ديگري مي‌خواهيد او را آرام كنيد، نه تنها به او كمك نكرده‌ايد بلكه مشكل او را بيشتر نيز كرده‌ايد و به اين ترتيب كار شما در دفعات بعدي كه او عصباني مي‌شود سخت‌تر شده است. براي آرام كردن كودك لازم نيست همان اول از روش تنبيه استفاده كنيد. با امتحان كردن ساير روش‌ها اگر به نتيجه نرسيدند تنبيه مناسبي را در نظر بگيريد و اجرا كنيد. اين تنبيه نبايد زياد شديد باشد، نبايد بدني باشد و نبايد خيلي طولاني باشد. در روايتي مي‌خوانيم مردي حضور حضرت ابا الحسن (ع) از فرزند خود شكايت كرد.

حضرت فرمود:« لا تضربه و اهجره و لا تطل ؛ فرزندت را نزن، و براي ادب كردنش، از او قهر كن، ولي مواظب باش، قهرت طول نكشد».

‏همچنين سعي كنيد مسئلي كه مورد علاقه كودك است را شناسايي كنيد سپس اگر احساس كرديد بسيار بدرفتاري مي‌كند به او بگوييد كه از برخي امتيازات مثل رفتن به فوتبال محروم خواهم كرد و... اگر كودك احساس كند لازمه بدرفتاري  محروم شدن از برخي امتيازات مورد علاقه اوست تدريجا سعي خواهد كرد رفتار خود را  اصلاح كند. البته اين روش بايد طوري انجام گيرد كه باعث لجبازي بيشتر او نشود . بهتر است هنگامي كه آرام است به او بگوييد« من از داد زدن خوشم نمي آيد اگر  داد بزني، مجبورم مانع رفتن‌تان به فوتبال شوم».

7- زبان كودك خود ياد بگيريد

كودكان از لحاظ زباني نيز در حال رشد هستند و درك آنها از زبان و گفتار به اندازه دركي نيست كه ما بزرگترها داريم. براي اينكه بتوانيم ارتباط خوبي با كودك خود داشته باشيم، بايد شيوه صحبت كردن خود را با او عوض كنيم و در سطح فهم و درك او صحبت كنيم. در روايتي كه  رسول اكرم صلّي اللَّه عليه و آله نقل شده است مي خوانيم: «من كان عنده صبيّ فليتصاب له. ---  آن كس كه نزد او كودكي است بايد در پرورش وي، كودكانه رفتار نمايد»

 زماني كه واضح ، كوتاه و دلنشين صحبت مي‌كنيم، تن صداي ما آرام است و از كلمات مناسبي استفاده مي‌كنيم راحت‌تر مي‌توانيم كودك خود را آرام كنيم. البته منظور استفاده از الفاظ كودكانه كه اغلب كودكان به طور نادرست كلمات را به كار مي‌برند نيست. والدين بايد كلمات را درست ، ولي واضح ، آرام و دلنشين ادا كنند.

 همچنين بهتر است هنگام انتقاد از كودك بجاي  انتقاد مستقيم از خود كودك، از احساست خود صحبت كنيد؛ مثلا به جاي اينكه بگوييد «تو نبايد داد بزني» بهتر است بگوييد:« داد زدن باعث اذيت ديگران  و رنج من مي‌شود، دوست دارم فرزندم داد نزد»

8- عزت نفس كودك را افزايش دهيد.

افرادي كه عزت نفس بالايي دارند، بهتر مي‌توانند رفتارهاي خود را كنترل كنند. حتي وقتي در شرايط هيجاني شديدي هستند. آنها به لحاظ ارزش و كرامتي كه به خود قائل هستند در تمامي لحظات ، مراقب رفتار و گفتار خود هستند تا ارزش و احترام آنها را زير سوال نبرد.. ارزش نهادن به خود و احترام گذاشتن به خود را به كودكان خود ياد دهيم و به اين ترتيب به آنها كمك كنيم رفتار خود را تحت كنترل خود داشته باشند.

9- به او كمك كنيد در شرايط هيجاني ، صحبت كند.

صحبت كردن باعث تخليه هيجاني مي‌شود. اين كار را با آرامش انجام دهيد و او را تقويت كنيد با كنترل بيشتري روي رفتار خود ناراحتي خود و علت آن را توضيح دهيد. كمك كنيد از جملات مناسبي استفاده كند تا تخليه شود و ديگر لزومي براي انجام رفتارهاي خشن نباشد. در واقع بدرفتاري كودك براي تخليه هيجانات منفي او صورت مي‌گيرد و اگر با روش درست به او كمك كنيم، اين كار را انجام دهد؛ ديگر لزومي به رفتارهاي خشن نخواهد بود.

  به طور طبیعی كودكان در سنین یك تا دو سالگی می توانند پر شدن مثانه خود را درك كنند . با گذشت زمان این توانایی را به دست می آورند كه تخلیه مثانه را دیرتر انجام دهند. در سال های بعد این توانایی كامل می شود . كودك می تواند كاملا ادرار خود را كنترل كند . آن را به صورت ارادی انجام دهد. بزرگ شدن مثانه هم به این امر كمك می كند. در این میان كنترل ادرار در حال خواب نسبت به بیداری دیرتر شكل می گیرد. باید دانست كه همه كودكان مثل هم نیستند . با توجه به تفاوت های فردی و عوامل مختلف ممكن است هر كودكی در زمان ویژه ای قادر به این كار شود. بنا بر این اگر كودكی دیرتر از دیگران این مرحله را پشت سر گذاشت، جای نگرانی نیست.

اما چه زمانی می توان گفت كه فرزندمان دچار شب ادراری شده است؟ خیس كردن رختخواب تا حدود پنج سالگی طبیعی انگاشته می شود، ولی اگر بعد از 6-7 سالگی به مدت سه ماه پیاپی و در هفته دو تا سه بار ادامه پیدا كند، باید به آن توجه و علل آن را شناسایی كرد. معمولا شب ادراری با گذشت زمان و تا 10 سالگی از میان می رود، به گونه ای كه در  5 سالگی از هر بیست نفر، چهار نفر و در  ده سالگی از هر بیست نفر، یك نفر ممكن است این مشكل را داشته باشد.

 اگرچه احتمال اینكه شب ادرای تا بزرگسالی ادامه پیدا كند، وجود دارد، ولی درصد آن در میان افراد بسیار كم است. مكیدن انگشت، كج خلقی، لجبازی و ... از موارد دیگری است كه ممكن است همزمان با شب ادراری در كودك مشاهده شود.

چه عواملی باعث شب ادرای می شوند؟

عوامل مختلفی باعث بروز شب ادرای می شود كه برخی از آن ها جسمانی و برخی دیگر روانی هستند.

عوامل جسمانی

-      وراثت: معمولا در خانواده هایی كه پدر و مادر یا یكی از آن ها در كودكی دچار شب ادراری بوده است، فرزندان نیز چنین دوره ای را تجربه می كنند.

-      مشكلات هورمونی: هورمون هایی كه باعث تنظیمات مثانه و كنترل ادرارند ، ممكن است دچار ناهماهنگی و اختلال باشند.

-      عفونت سیستم دفع ادرار

-      دیابت

-      تاخیر در رشد اندام ها و سیستم اعصاب مركز

عوامل روان شناختی

شب ادراری ممكن است نشانه ناآرامی درونی و وجود موضوعی حل نشده در كودك باشد. ورود به فضای مدرسه و روبرو شدن با تجربه های تازه در آن، تولد نوزاد و وجود خواهر و برادر كوچك تری كه توجه پدر و مادر را به خود جلب كرده است، تعارض و كشمكش میان پدر و مادر، طلاق، ترس، اضطراب و ... از عواملی هستند كه موجب بروز شب ادراری می شوند.

نكته پایانی : شب ادراری در پسران بیش تر از دختران رخ می دهد.

آنچه نباید انجام داد:

-      از سرزنش و تنبیه كودك جدا پرهیز كنید. این كار تنها موجب افزایش شب ادراری می شود و مشكل عاطفی هم برای او به وجود می آورد.

-      زمانی كه متوجه شدید رختخوابش را خیس كرده، با او با خشونت سخن نگویید و دعوایش نكنید.

-      اجازه ندهید در ساعت نزدیك به خواب، مایعات زیادی  ( به ویژه مایعات دارای كافئین همانند چای و قهوه و ... ) بنوشد.

-      جریان شب ادراری او را به ویژه در نزد خودش برای دیگران بازگو نكنید.

-      مشكل او را بزرگ نمایی نكنید.

-      از نسبت دادن اسامی نامناسب به او خودداری كنید.

-      گفتن جملاتی همچون : مگر تو بچه ای؟ و .... نه تنها مشكلی را از بین نمی برد، بلكه مشكل آفرین می شود.

-      كودك را نترسانید و نگرانش نكنید كه ممكن است دیگران بفهمند، آبرویت خواهد رفت و .....

-      خستگی خود را از شستشوی لباس ها و پاكیزه كردن رختخواب او نشان ندهید.

آنچه باید انجام داد:

-      تلاش كنید علت شب ادراری كودك را پیدا كنید، به ویژه اگر علت آن روان شناختی باشد. برای این كار با او صمیمانه گفتگو كنید، تشویق كنید تا مشكل خود را بیان كند. مثلا می توانید بگویید: " عزیزم، مدتی است احساس می كنم از چیزی ناراحتی، فكر كنم نگران هستی، دوست داری كمكت كنم؟ "

-      به او آرامش بدهید و یادآور شوید كه این یك امر كاملا طبیعی است و با گذشت زمان برطرف می شود. می توانید بگویید: " چون در حال بزرگ شدن هستی این اتفاق می افتد، دوستانت نیز این طور می شوند، ولی به خاطر رعایت ادب كسی درباره آن حرفی نمی زند"

-      اجازه بدهید تا در مورد این موضوع بتواند آزادانه و راحت با شما گفتگو كند . اطمینان بدهید كه گفتگوها بین خودتان محرمانه خواهد ماند.

-      می توانید بگویید: " هر وقت سوالی داشتی ،می توانی بپرسی، اگر دوست داری این یك راز بین ما باشد، تو هم به كسی نگو كه به من گفته ای".

-      اگر در فضایی خاص، مثلا حضور شخصی او را نگران می كند، فضای نگران كننده را از بین ببرید و به او آرامش ببخشید.

-      در فاصله های معینی از شب بیدارش كنید و از او بخواهید تا به دستشویی برود. توجه كنید كه در انجام این كار كاملا با محبت و حوصله برخورد كنید. مثلا به جای آن كه بگویید: " پاشو دیگر، باز می خواهی رختخوابت را خیس كنی؟" می توانید بگویید: " سعی كن از جایت بلند شوی و به قولت عمل كنی، من به قولم عمل كردم، از خواب بیدار شدم تا بیدارت كنم ..."

-      تابلویی بالای سر او نصب كنید تا بتوانید به ازای هر شب كه رختخوابش را خیس نكرد، برای خود ستاره ای نصب كند . شما هم در برابر تعداد مشخصی از ستاره ها به او پاداش بدهید.

-      پیشنهاد می شود از زنگ اخبار در رختخوابش استفاده كنید. كار این زنگ به گونه ای است كه با كمی رطوبت رختخواب به صدا درمی آید، در نتیجه كودك بیدار می شود و به دستشویی می رود. اگر پیشرفت كودك ثبت و به او نشان داده شود،  حس همكاری او تحریك می شود و تاثیر آن زیاد است.

-      از او بخواهید كه حتما قبل از خواب به دستشویی برود و بگویید كه این كار به او آرامش می دهد تا راحت و با خیال آسوده بخوابد.

-      برای پاكیزه كردن رختخواب از خودش كمك بگیرید، بگذارید داوطلبانه حداكثر كاری را كه می تواند انجام دهد، شوخی و خنده از حجم خجالتش خواهد كاست.

-      اگر احساس كردید كه شرایط او طبیعی نیست، با پزشك مشورت كنید تا از سلامت او مطمئن شوید. گاهی پزشكان تمرین هایی برای تقویت عضلات مثانه معرفی می كنند كه بسیار ساده و موثر است

  پرسشگر گرامي من از دو جنبه مسئله را مورد بررسي قرار مي دهم :

الف)علل رفتارهاي نادرست كودكان

بطور كلي مي توان گفت كه رفتارها و كارهاي نادرست كودكان ناشي از چند علت اصلي مي باشد:

1. عدم رشد ذهني كافي: در بسياري از موارد كودكان به علت نرسيدن به رشد ذهني كافي و نرسيدن به قوه استدلال منطقي، خصوصا در سنين پايين تر، از عواقب و نتايج  منفي كارها و رفتارهاي خود اطلاع دقيقي ندارند و از روي كنجكاوي به اعمالي دست مي زنند كه نتايج منفي را به دنبال دارد ، ولي به مرور زمان، با رشد ذهني  و در اثر تجربه، به اين حد از توانايي ذهني مي رسند كه مي توانند قبل از انجام دادن امور، نتايج و عواقب آنرا در نظر بگيرند. لذا لازم است در ضمن اينكه بر آنها نظارت مي شود تا دست به انجام كارهاي نادرست نزنند، به آنها فرصت كنجكاوي و تجربه اندوزي داده شود. براي مثال گاهي والدين فكر مي كنند فرزندان آنها رفتار غيرطبيعي و نامناسبي دارند، درحالي كه رفتار كودكان با توجه به سن آنها بايد مدنظر قرار گيرد، براي مثال رفتار كودكي كه اسباب بازيهايش را به اطراف پرت مي كند، غيرطبيعي نيست. اين كار ممكن است ما را عصباني كند و براي ما خوشايند نباشد، اما بدان معني نيست كه كودك بي ادب شده است و رفتار نادرستي را انجام مي دهد.

2. عدم توجه والدين: يكي از علت هاي ديگر چنين رفتارها و اعمال نادرست كودكان عدم توجه كافي والدين مي باشد، لذا كودك براي جلب توجه آنها دست به رفتارهاي نادرست مي زند، حتي در مواردي با اينكه مي داند مورد تنبيه قرار مي گيرد، عمدا رفتارهاي نادرستي را انجام مي دهد، تا مورد توجه بيشتر قرار گيرد. براي مثال خصوصا هنگامي كه فرزند ديگري در خانه متولد مي شود و توجه والدين نسبت به فرزند قبل كمتر و بيشتر متوجه فرزند  جديد مي شود، اين مي تواند زمنيه ساز رفتارهاي نادرست كودك شود.

3. عدم هماهنگي والدين در شيوه هاي تربيتي: در مواردي مشاهده مي شود كه يكسان نبودن شيوه تربيتي والدين، منجر به بروز رفتارهاي نادرست در كودكان مي شود. براي مثال هنگامي كه يكي از والدين از شيوه سختگيرانه استفاده مي نمايد و ديگري از شيوه سهل گيرانه، كودك در اين ميان دچار تعارضاتي مي شود كه باعث شكل گيري رفتارهاي نادرست در او مي شود. لذا لازم است كه والدين شيوه تربيتي خود را هماهنگ نمايند ، و هر دو بر طبق يك شيوه عمل كنند.

4.الگوهاي نادرست: از جمله علت هاي مهم ديگري كه باعث بروز رفتارهاي نادرست كودكان مي شود، الگوي گيري نامناسب مي باشد. از جمله كساني كه به عنوان الگو بيشترين تاثير را بر روي كودكان مي گذارند، خود والدين و سپس همسالان او مي باشند. لذا لازم است كه هم خود والدين رفتارهاي نادرست خود را اصلاح كنند و هم مراقبت نمايند كه فرزندانشان با كودكاني كه تربيت صحيحي ندارند، ارتباط زيادي نداشته باشند.

ب) راهكارهاي مقابله و اصلاح رفتار و كردار نادرست كودكان:

1. اولين نكته اي كه بايد مورد توجه دقيق قرار گيرد، داشتن صبر و حوصله زياد و با متانت برخورد كردن با كودك مي باشد. زيرا در صورت بروز رفتار نادرستي از كودك، اگر والدين از كوره در روند و با تندي و خشونت با كودك رفتار نمايند، اين زمينه لج بازي و انجام بيشتر اين رفتارها را به دنبال دارد. شما هر اندازه فرزندتان را دوست داشته باشيد، گه گاه عصباني مي شويد و خونسردي خود را از دست مي‏دهيد. در واقع كودكان در عصباني كردن پدرومادر خود استادند، ولي شما نبايد آرامش خود را ازدست بدهيد و زود از كوره دربرويد، بلكه بايد با رفتاري صحيح، كودك را به انجام كارهاي درست ترغيب سازيد.

2.بايستي كودك خود را مورد توجه قرار داد. كودكان در مواردي كارهاي خود را كه از نظر بزرگترها خيلي كوچك به شمار مي رود، بسيار بزرگ و مهم مي دانند، لذا لازم است در چنين مواردي از زاويه ديد آنها به موضوع نگاه كرد و آنها را مورد توجه و تشويق قرار داد. علاوه بر اين كودكان نيز مانند بزرگسالان دوست دارند كه مورد احترام قرار گيرند ، لذا لازم است به صحبت هاي آنان گوش فرا داده شود و وقت كافي براي آنان گذاشته شود.

3.تشويق و تنبيه به موقع: بايستي والدين به اين نكته توجه داشته باشند كه تشويق و تنبيه هايي كه براي كودكان خود در نظر مي گيرند اولاً به موقع باشد و ثانياً متناسب با موضوع باشد و ثالثاً بايستي رفتارهايي كه كودك به خاطر آنها پاداش داده مي شود و يا تنبيه مي شود، دقيقا مشخص شود. براي مثال هنگامي كه از كودك خود مي خواهيم كار خوبي را انجام دهد تا به خاطر آن به او  پاداش دهيم، بايد دقيقا مشخص شود كه مصداق كار خوب و مصداق پاداش چيست؟ براي مثال گفته مي شد اگر اتاقت را تميز كردي، مي تواني يك ساعت تلويزيون تماشا كني. بسياري از مشكلات از ناحيه كودكاني ايجاد مي شود كه نمي دانند چه رفتاري مناسب است. پدر و مادر محدوديت هاي آنها را كاملاً مشخص نمي كنند و يا قواعد و مقررات را آن طور كه بايد به كودك انتقال نمي دهند و يا به صورت ناخودآگاه چنان محدوديت هاي زيادي قائل مي شوند كه كودك مي بيند بخش اعظم رفتارش مورد سرزنش قرار دارد و در اين شرايط بسيار طبيعي است كه ناراحت شود و دست به رفتارهاي نادرست بزند.

علاوه براين بايستي به كوچكترين رفتار درست و مثبت آنها توجه كرده و آن را تشويق كنيد و در حد ممكن به رفتارهاي منفي آنها بي توجهي نشان دهيد. تشويق مي تواند راه بسيار خوبي براي انگيزه دادن باشد.

از تنبيه فيزيكي خودداري كنيد. عصباني شدن از دست كودكي كه بدرفتاري كرده است خيلي آسان است، مخصوصاً كودكي كه تقريباً بزرگ باشد و بداند كه بايد چطور رفتار كند. اما بايد در طريقه ابراز اين عصبانيت خيلي محتاط باشيد، چون كودكان هميشه از شما ياد مي گيرند. داد كشيدن يا كتك زدن كودكي كه خود ناراحت و عصباني است، فقط او را بيشتر تحريك مي كند.

4. از مقايسه هاي افراطي كودكان خود با ديگر كودكان اجتناب شود، زيرا اين عمل منجر به تحقير كودك و بروز لج و لج بازي بيشتر در او مي شود.

5. هنگام بروز رفتارهاي نادرست كودك، بگونه اي رفتار نماييد كه مشخص شود شما شخصيت كودك خود را از رفتار ناصحيح او جدا مي دانيد. يعني شما رفتار او را دوست نداريد و نمي پسنديد، نه خود او را.

6. همانگونه كه در بالا نيز ذكر شد، والدين بايستي در تربيت كودك خود هماهنگ باشند و هر دو از يك شيوه تربيتي استفاده نمايند.

7. محرك ها را بشناسيد. همه آدم ها نسبت به چيزهاي حساس هستند و باعث عصبانيت و اذيت آنها مي شود و كودكان نيز از اين قاعده مستثني نيستند. شايد كودكان به اندازه بزرگسالان نتوانند ناراحتي هاي خود را به خوبي ابراز كنند، اما چيزهايي مثل دير شدن غذا، نديدن يك مسابقه فوتبال، يا حتي فراموش كردن داستان قبل از خواب ، مي تواند محرك خوبي براي بروز عصبانيت و انجام رفتارهاي نادرست در آنها باشد. وقتي بدانيد كه كودكتان تحت برخي شرايط خيلي زود ناراحت مي شود، باعث مي گردد بتوانيد از بروز اين عصبانيت ها جلوگيري كنيد يا حداقل خودتان را براي آن آماده كنيد. 

8. به اين نكته مهم توجه داشته باشيد كه رابطه عاطفي و سرشار از عشق و محبت با كودك است كه به ما امكان مي دهد او را در جهت رفتار معقول هدايت كنيم. شما وقتي نيازهاي اوليه كودكان رابرآورده مي سازيد، اعتماد و اطميناني براي آنان ايجاد مي كنيد؛ رابطه اي مبتني بر اعتماد و اطمينان كه كودك را به اين نتيجه مي رساند كه شما صلاح او را مي خواهيد.

9. شما بايد علاوه بر آن كه كودكان خود را ملزم به رعايت قوانين و مقررات مي كنيد، به آنها آزادي عمل دهيد تا عزت نفس بيابند و بتوانند خود را باور كنند. بدين ترتيب كودكان مي توانند جنبه هاي منحصر به فرد خود را درك كنند و به امكانات بالقوه خود برسند. كودكان بايد اجازه داشته باشند اشتباه كنند، اما در مقام اصلاح خود برآيند و از اشتباهاتشان درس بگيرند تا به موفقيت بيشتري برسند

10.با خواندن كتابهايي در زمينه رشد ذهني و فكري كودكان، آگاهي خود را در اين زمينه افزايش دهيد. زيرا هر چقدر كه شما اطلاعات بيشتري داشته باشيد، راحت تر مي توانيد فرزند خود را هدايت كرده و او را در مسير مناسب قرار دهيد. در اين زمينه كتابهاي انجمن اولياء و مربيان مي تواند راهنمايي هاي خوبي به شما در زمينه هاي تربيتي ارائه نمايد

برخي رفتارهاي استقلال طلبانه و پرخاشگرانه طبيعي مي باشد . اين گونه نيست كه هر رفتار استقلال طلبانه و پرخاشگرانه منشا اختلالي داشته باشد. بي شك برخي رفتارهاي شما و شوهرتان در خود مختاري نسبي بي تأثير نبوده است.

چه بسا اگر كم تر در امور درسي ايشان دخالت مي گرديد ، خودمختاري تا حد زيادي تعديل مي يافت. پرخاشگري فرزندتان نيز تحت تأثير شديد گفتار و رفتار شما و همسرتان مي باشد. بايد با مراقبت دقيق ببينيد چه گفتار و رفتار شما و در چه وضعي پرخاشگري را سبب مي شود . با كنترل گفتارها و رفتارها تحريك زا به حذف پاسخ پرخاشگري بپردازيد.

بديهي است براي تعديل رفتارهاي غير سازگارانه فرزندتان بايد براي مدتي او را به حال خود واگذار نماييد تا از هر گونه تنش زايي بر حذر باشید.

در برخي موارد پرخاشگري خود مختاري و كنجكاوي تحت تاثير يك عامل واحد است . براي حل آن ها بايد به حل مشكل ريشه اي فرزند پرداخت. به عنوان مثال يك بچه بيش فعال شاید پرخاشگري و كنجكاوي كند و اعلام خودمختاري نمايد .

البته اين در حد يك گمانه زنی است.

همچنين يكي از شيوه هاي كارآمد تربيت فرزند استفاده از تشويق و محروميت مي باشد. والدين مي توانند بدون برخورد مستقيم با فرزند به تشويق رفتارهاي مثبت او بپردازند. اگر جمله اي به ايشان گفتيد و  به هر دليلي پرخاشگري نكرد، سريع  رفتار او را مورد تشويق قرار دهيد و يا اين هر گونه عدم كنجكاوي وي را با تشويق همراه سازيد.

همچنين محروميت هایي مانند محروميت از ديدن تلويزيون ، محروميت از خوردن تنقلات و .. را مي توان دستمايه اي براي حذف برخي رفتارهاي ناپسند ايشان قرار داد. 

باز تاكيد مي گردد بسته به شدت مشكل بايد به تشخيص دقيق و تخصصي مشكلي پرداخت . با مراجعه به روانپزشك كودك يا روان شناس بالینی كودك و نوجوان به علل اصلي مشكلات كودك پي برد.

دوران نوجوانی و بلوغ در واقع یک تغییر و تحول شدیدی است که سرتاسر وجود نوجوان را فرا می گیرد؛ به همین خاطر، مهمترین و حساس ترین دوران زندگی انسان، دوران نوجوانی است که در آن بلوغ جنسی و عقلی صورت می گیرد. اگر نوجوان بداند و آگاهی پیدا کند که چه تغییراتی در وجود خود و همسالانش رخ می دهد، آن وقت گذشتن از این دوران بحرانی برای او آسان خواهد شد. مهمترین ویژگی های این دوران، بروز افزایش تمایلات جنسی و علاقه به جنس مخالف است، اگر نوجوان به طرز واقع بینانه­ای و از طریق یک منبع صلاحیت دار با مسایل کلی بلوغ و دوران نوجوانی و حتی مسایل تولید مثل، ازدواج و اهداف آن، به طور منطقی و طبیعی آشنا شود، امکان بروز انحراف کاهش می یابد.
بخش اعظمی از رفتار خواهر شما می تواند ناشی از فعل و انفعالات طبیعی بدن در دوران نوجوانی و به هنگام بلوغ باشد که باعث ترشح هورمون های مختلف در بدن او گردیده است. در این سنین تمایلات جنسی در فرد افزایش می یابد و باعث تحریک جنسی و نوعی اشتغالات ذهنی می گردد و به تدریج نوجوان را آماده ورود به دنیای بزرگسالان و ازدواج می نماید. این فعل و انفعالات تا به این مقدار طبیعی و عادی می باشد.
چون جنسیت شما با جنسیت خواهرتان یکی نیست و شما برادر او به حساب می آیید، طبیعتاً نباید مستقیماً وارد عمل شوید و یا در این زمینه با او گفتگو کنید و خطایش را به او گوشزد کنید و یا با کارآگاه بازی دائماً به حریم خصوصی او وارد شوید و امنیت روانی او را کلاً به هم بریزید. توجه داشته باشید که شما همواره با او نیستید و دور از چشم شما و در بیرون فرصت های لغزش بسیاری برای او ایجاد می شود به همین جهت، کمک های غیر مستقیم شما، در رأس دیگر امور قرار دارد.
یکی از روش ها برای کنترل غیر مستقیم و غیر حساسیت زا این است که استفاده از کامپیوتر و اینترنت را برای خواهرتان محدود کنید و در صورت امکان، به بهانه ای کامپیوتر را با اتاق نشیمن که در دید همه افراد خانواده است منتقل نمایید تا فرصت سوء استفاده های ناپسند از بین برود.
اگر خواهرتان اهل مطالعه هست كتاب هايي در زمينه استفاده درست از کامپیوتر و اینترنت و مضرات و آسیب های استفاده نادرست از آن و همچنین روابط دختر و پسر و آسیب های آن تهيه نمایید و در دسترس او قرار دهید تا حس کنجکاوی او بر انگیخته شود و با مطالعه آن کتاب ها غیر مستقیم به زشتی رفتارش و آسیب های آن آشنا گردد.
زمینه های مذهبی و دینی خواهرتان را بیش از پیش تقویت کنید و با تشویق و ترغیب رفتارهای دینی او انگیزه او را برای انجام واجبات و ترک محرمات ارتقا ببخشید. سعی کنید زمینه شرکت در برخی محافل و مجالس دینی و مذهبی را برای او فراهم گردانید تا به تدریج الگوپذیری مثبت و مطلوب در او شکل بگیرد. ضمناً می توانید هر از گاهی مباحث دینی و اعتقادی را با او به گفتگو بنشینید و درباره گناه و تأثیر آن در روح و روان انسان صحبت کنید تا غیر مستقیم او را متوجه رفتارش گردانید.
می توانید مشکل خواهرتان را طوری که او متوجه نشود با مربیان ورزشی، معلمان و مدیران او در میان گذارید و با آنها مکاتبه نمایید و مثلاً از آنها بخواهید این گونه موضوعات و آسیب های آن را به صورت کلی در بین همه بچه ها مطرح و توصیه های لازم را به آنها گوشزد کنند.
تا می توانید به خواهرتان محبت کنید و به دیگر اعضای خانواده هم گوشزد کنید تا نیاز به محبت او را به بهترین وجه ارضا کنند تا او از این جهت کمبود محبت نداشته باشد و جذب مسائل انحرافی نشود.
اگر خواهرتان با این راهکارها اصلاح نگردید و یا پا را از این حد فراتر نهاد در این صورت، باز بدون این که موضوع را به روی او بیاورید و یا به جنجال بکشید، بهتر است از یک روانشناس متخصص و متعهد کمک بگیرید و به هیچ وجه مسئله را کم اهمیت نپندارید چرا که آمار نشان می دهد که بسیاری از ناهنجاری ها و آسیب هایی که گریبانگیر دختران جوان می گردد از همین رفتارهای نادرست و هنجار شکنی های به ظاهر کوچک و غیر منطقی شروع شده است.

مطرح کردن مسائل جنسی با کودکان و نوجوانان، هیچ ضرورتی ندارد؛ مگر این که ایشان در این زمینه سؤال داشته باشند. برای اطلاع دقیق از چگونگي پاسخگویی به این گونه سؤالات کودکان و نوجوانان، به کتاب خانواده و مسائل جنسی کودکان نوشته دکتر علی قائمی امیری، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان مراجعه نمایید.
بدیهی است با توجه به گستردگی و کلی بودن سؤال شما، امکان پاسخگویی جزئی و همه جانبه وجود ندارد.

پاسخ:
با سلام و تشكر از اعتماد شما نسيت به مركز.
مقابله با بدرفتاري يكي از تلاش‌هاي بزرگ روانشناسان را به خود اختصاص داده است. به عنوان نخستين اصل والدين در هر صورت بايد به ياد داشته باشند كه از تنبيه بدني به منظور خاموش سازي بدرفتاري كودك خود استفاده نكنند. اصل دوم آن ‌است كه هرگز كودك را مورد توهين و سرزنش قرار ندهند.
به جز اين موارد كه حتماً آسيب‌زا هستند، برخي فنون هستند كه كاملاً قابليت تغيير رفتار را در خود دارند و داراي مشكلات آن نيز هستند. محروميت كودك و بي‌توجهي انتخابي دو روش كاملاً مناسب هستند كه در آن ها مادر كودك را از ارتباط با خود به عنوان ارزنده‌ترين شيء جهان هستي كودك محروم مي‌كند. اما فراموش نكنيد كه در موارد پرخاشگري شديد كودك نمي‌توانيد به تنهايي موفق شويد و لازم است با مراجعه به روانشناس كودك را مورد سنجش قرار دهيد.
اگر تمايل به ترک بدرفتاري فرزندتان را داريد، مي‌توانيد با استفاده از برخي فنون به کنترل رفتار او بپردازيد. اين مسأله نياز به به کارگيري دسته اي فنون و مهارت ها را دارد که با مراجعه به روانشناس مي‌توانيد آن را فرا بگيريد.
هرگز در برابر بدرفتاري فرزند خودتان از خود واکنش خشم و ناراحتي نشان نداده، بلکه تنها احساس خودتان را با لحني ملايم اما قاطعانه براي او بازگو نماييد. بنابراين لازم است از بدرفتاري متقابل پرهيز نماييد . در برابر بدرفتاري كودكتان به بدرفتاري نپردازيد چرا كه در اين صورت مجوز انجام آن را صادر كرده ايد. علاوه بر آن، اين واكنش انسان را ضعيف نشان مي‌دهد و انسان بيش تر به هم مي ريزد.بنابراين كودك به بدرفتاري بيش تر تحريك و تشويق مي‌شود.
با استفاده از يک عبارت که داراي سه قسمت است، ابتدا به توصيف-نه قضاوت- رفتار كودك پرداخته ، بعد محدوديت يا احساسي را که براي شما پديد مي‌ آورد، بازگو نموده ، سپس به طور قاطعانه از او بخواهيد که به رفتار خود پايان داده يا لااقل در برابر شما به آن پايان دهد.
مي‌توانيد براي اعمال محدوديت به طور موقت به آن ها بي توجهي کنيد . سپس در صورتي که آن ها علت را جويا شدند، از جملات سه قسمتي استفاده کنيد. هرگز خودتان را در انزوا قرار ندهيد . خودتان را به خاطر بدرفتاري آن ها محدود نسازيد.
هرگز قهر نکنيد چون قهر پاسخي يکسان را در برابر رفتار خوب و بد فرزندتان ارايه مي‌دهد. بنابراين هر گاه كودك لطفي در حق شما انجام مي‌دهد ،بلافاصله به صورت کوتاه اما نه چندان توجه آميز به تشکر متقابل از او بپردازيد؛ هرگز براي خاموش سازي بدرفتاري كودك تان به او باج ندهيد . به تمجيد از او به عنوان يك فرد بدرفتار نپردازيد. بنابراين استفاده از روش بي توجهي انتخابي كه در ابتدا توضيح داده شد، کاملاً مناسب است.
هيچ گاه به كودك خود نگوييد كه هر چه مي‌خواهي گريه كن اما من هيچ چيزي به تو نمي‌دهم! اين كار باعث افزايش كينه و خصومت در كودك خواهد شد. همچنين لازم است او را تهديد نكنيد و فقط بي‌توجه بمانيد. در پايان چنانچه تمايل داشته باشيد مي‌توانيد با شماره 09640 تماس بگيريد و راهنمايي لازم را دريافت داريد.