در غالب تفاسير شيعه و سني آمده كه سوره كوثر در مكه و بعد از وفات پسران رسول خدا نازل شد. وقتي اين پسران قبل از بعثت يا بعد از بعثت از دنيا رفتند، مشركان و دشمنان پيامبر، ايشان را ابتر خواندند. به اين جهت اميدوار بودند كه دعوت رسول خدا ادامه نخواهد يافت؛ زيرا فرزند پسر ندارد كه آن را ادامه دهد. رسول خدا را به كنايه و طعنه، ابتر مي ناميدند. اين سوره در جواب آن ها نازل شد و در قبال طعنه اي كه آنان مي زدند و ايشان را بدون دنباله مي شمردند، آنان را بدون دنباله شمرد و اعلام كرد كه به رسول خدا "كوثر" داده شده. تا اين جا را اكثر بلكه همه مفسران سني قبول دارند و همگي قبول دارند كه "كوثر" خير كثير است كه به رسول خدا داده شده است.
با مراجعه به تفسيرهاي اهل سنت مي يابيم كه غالب مفسران سني در مورد مصداق كوثر نظريه هايي چنين داشته اند:
- منظور نهري است در بهشت( اين قول بيش تر آنان است و روايات فراواني هم به اين مضمون وارد شده است).
- منظور نبوت است.
- منظور شفاعت كبري و مقام عالي ايشان در آخرت است.
- منظور پيروان كثير است.
- منظور عالمان فراوان امتش مي باشد و...
غالب مفسران سني به نسل كثير و منشا اين نسل كه حضرت زهرا است، به عنوان مصداق كوثر، اشاره نكرده اند (البته بعضي به حضرت زهرا و ذريه اش به عنوان مصداق كوثر تصريح كرده اند، از جمله صاحب تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان، نظام الدين حسن بن محمد نيشابوري از عالمان قرن هشتم، ج6، ص576) ولي شيعه برترين مصداق كوثر را حضرت زهرا مي داند كه نسل كثير پيامبر به واسطه ايشان ادامه يافته است. البته اين كه حضرت زهرا و ذريه اش برترين مصداق كوثر است، به اين معنا نيست كه مصداق هاي ديگر، در كوثر نمي گنجد.
كوثر مطلق است و به خير كثير مطلقي كه به رسول خدا عطا شده، از جمله نبوت و حوض كوثر و نسل زياد و... قابل انطباق است، ولي با توجه به شان نزول و اين كه دشمن پيامبر، "ابتر" خوانده شده، ابتر بودن رسول خدا نفي شده، بر مي آيد كه ظاهرترين مصداق مورد نظر در اين جا و در اين سوره، نسل كثير است كه منشا آن حضرت زهرا مي باشد.
بنابراين با غالب اهل سنت در شان نزول اين سوره و در مفهوم كوثر هم نظر هستيم. در مصداق ها هم با هم مشترك مي باشيم اما غالب آنان به يك مصداق كه حضرت زهرا و ذريه اش باشد، تصريح نكرده اند، ولي اين مورد را نه تنها مصداق كوثر مي دانيم، بلكه با توجه به شان نزول و نشانه هاي موجود در سوره، ظاهرترين مصداق مورد نظر سوره مي دانيم.
فاطمه كوثر است چون فراواني و ماندگاري دودمان پيامبر اكرم (ص) فقط از طريق وجود با بركت فاطمه زهرا (س) در جهان تحقق يافته و خداوند نسلي بي نظير و ماندگار به پيامبر اكرم (ص) عطاء فرمود. اين وجه مطابق با شان نزول هم هست چه اينكه دشمنان اسلام با مرگ فرزندان پسر پيامبر اكرم(ص)، او را ابتر ناميدند، اما خداوند در آن زمان به پيامبرش تسلي داد كه كوثر نصيب او خواهد نمود و اين وجه دو جهت دارد: يازده امام معصوم از فاطمه زهرا(س) و هزاران هزار نفر از فرزندان و دودمان پيامبر اكرم(ص).مفسّران از إبن عباس نقل كرده‌اند، سوره كوثر در‌باره سخن "عاص بن وائل سهمي" نازل شده و اين موقعي بود كه ديد رسول خدا(ص) از مسجدالحرام بيرون مي‌آيد. پس در نزديكي باب بني‌سهم با حضرت ملاقات و گفتگو كرد، در حالي كه عدّه‌اي از بزرگان قريش در مسجد نشسته بودند، پس چون عاص بن وائل داخل‌شد، گفتند: با كي صحبت مي كردي؟ گفت: با اين ابتر، و اين بعد از فوت عبداللّه فرزند رسول خدا(ص) از حضرت خديجه(س) بود. رسم و عادت عرب جاهلي اين بود كسي را كه پسر نداشت، ابتر مي ناميدند، پس قريش در موقع مرگ عبداللّه او را ابتر و صنبور (شخصي كه برادر و فرزندي نداشته باشد) ناميدند. (1) سوره كوثر ناظر به اين واقعه نازل شده است. خداوند در اين سوره پيامبر را صاحب کوثر(خير و يا نسل كثير) توصيف نموده است. و چنانکه مسلم است نسل پيامبر(ص) از دخترشان حضرت فاطمه(س) استمرار و گسترش يافته است.
فاطمه كوثر است به خاطر آنكه همه بايد دستورات و معارف و احكام دين را بوسيله او و فرزندان او فرا گيرند. همه رواياتي كه از ابواب مختلف اسلام از ائمه معصومين به ما رسيده -به عنوان مثال در كتاب شريف وسائل الشيعه قريب به سي و پنج هزار روايت -از طريق فرزندان حضرت صديقه كبري(س) مي باشد.
فاطمه زهرا (س)خير كثير است، امام صادق (ع) مي فرمايند: " لو بقيت الارض بغير امام لساخت"(2) اگر زمين بدون حجت خدا باشد زمين اهلش را فرو مي برد و در زيارت جامعه هم خطاب به ائمه معصومين عرضه مي داريم: "بكم يمسك السماء ان تقع علي الارض" بواسطه شما آسمان ها نگه داري مي شود و بر زمين نمي افتد. از اين رو بقا و سعادت بشر نيز مديون فرزندان حضرت فاطمه(س) مي باشند. فاطمه كوثر است زيرا از فاطمه مصحفي باقيمانده است كه ارث ولايت است و ائمه براي مسايل گوناگون به آن مراجعه مي كنند و علم گذشته و حال و آينده در آن وجود دارد. (3)
نبي مكرم اسلام (ص) فرمود: اگر همه نيكي ها و خوبي ها و ارزش هاي عالم به صورت يك شخص در آيد، آن شخص فاطمه(س) است، بلكه برتر و بزرگتر است. " ولو كان الحسن شخصا لكان فاطمه بل هي اعظم"(4)
روايت شده: "لولاك لما خلقت الافلاك و لولا علي لما خلقتك و لولا فاطمه لما خلقتكما"(5)بر اساس اين روايت، خلقت پيامبر(ص) و ائمه با آن همه كرات و سيارت و كهكشانها و مواهب خدادي، از بركت وجودي فاطمه(س) است.
از فاطمه زهرا (س) آثار زيادي از جهت نظري و شيوه هاي عملي براي بشريت باقي مانده است، ازقبيل انفاق و ايثار: "يطمعون الطعام علي حبه مسكينا و يتيما و اسيرا" (6) عبادت و بندگي، اخلاص، زهد و ساده زيستي، صبر و بردباري عصمت و عفت، حجاب، همسرداري، تربيت فرزندان، شيوه دفاع از امامت و ولايت و سخنان فاطمه(س) باقي است.
فاطمه كوثر است زيرا خيرات و بركات او در فرداي قيامت هم نصيب محب فاطمه (س)مي شود. محبت به فاطمه(س) در فرداي قيامت مايه نجات انسان است. پيامبر خدا(ص) فرمود: اي سلمان هر كس دخترم فاطمه(س) را دوست داشته باشد در بهشت و هر كس با او دشمني كند در جهنم است. اي سلمان محبت فاطمه(س) در صد مكان نفع مي رساند از جمله هنگام مرگ، قبر، ميزان، محشر، صراط و موقع حسابرسي. (7)
پي نوشت ها:
1. مجمع البيان، طبرسي، مترجمان، ج 27، ص 310 ـ 311.
2.اصول كافي.
3.بحار الانوار، ج 43، ص88.
4.فرائد المسطين، ج2، ص68.
5.احمد رحماني همداني، فاطمة بهجة قلب المصطفي، ص 9، به نقل از كشف اللئالي، صاحب بن عبدالوهاب بن العرندس.
6.دهر، آيه10.
7.فرائد المسطين، ج2، ص67.
