با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در ابتدا بايد اشاره شود، گرچه پرسش شما تا حدودي مبهم است و معلوم نيست كه در پي درك فلسفه كدام سلام وصلوات هستيد. ولي به نظر مي رسد كه منظور شما درك فلسفه سلام و صلوات بر پيامبر و ائمه(ع) است در اين صورت ابتدا بايد گفت «سلام» در لغت و اصطلاح به معناي سلامت از عيوب ظاهر و باطن است.(1)
سلام اسمي مهم از اسماي الهي است (2) كه به معناي منزه بودن از هر گونه عيب و ناشايستگي است واز سوي ديگر طبق بيان قرآن كريم، سلام، قول خداي رحيم است (3) و كلمه «صلوات» طبق نظر لغويين به معناي «دعا، تبريك و تمجيد» است؛(4)
با توجه به معناي ذكر شده سلام و صلوات به معناي ابراز تحيت و دعا در حق ديگران و آرزوي سلامتي و بهروزي براي آن هاست؛ مشخص است كه انسان براي اظهار ادب و تكريم به ساحت قدس پيامبر و ائمه(ع) بر اين بزرگواران درود و تحيت مي فرستد، پس نخستين فلسفه آن اين است كه پيامبر و مقام شامخ او فراموش نشود.
از بعضى از تعبيرات استفاده مى شود كه صلوات بر حضرت، باعث پاكيزگى اخلاق و طهارت اعمال و ريزش گناهان ما مى شود; چنان كه در زيارت جامعه مى خوانيم: «وَ جَعَلَ صَلاَتَنَا عَلَيْكُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وِلاَيَتِكُمْ طِيباً لِخُلْقِنَا وَ طَهَارَةً لاَِنْفُسِنَا وَ تَزْكِيَةً لَنَا وَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا;
خداوند صلوات ما را بر شما (پيامبر و آل پيامبر) و ولايت ما را نسبت به شما، سبب پاكيزگى اخلاق، طهارت نفوس و نموّ و رشد معنوى و كفّاره گناهان ما قرار داده است.»(5)
در آموزه هاي متعدّد ديني اشاره به بخشودگى گناهان، به هنگام درود بر پيامبر و آل او شده است. از طرفى صلوات و درود بر پيامبر و آل او، رحمت تازه الهى را بر روح پاك آن ها فرو مى فرستد. از آن جا كه آن ها منبع فيض اند، از سوى آن ها به امّت نيز سرازير مى شود. درود و رحمت بر آن ها، درود و رحمت بر خود ما است.
فرستادن صلوات و درود بر آن بزرگواران، نوعى حق شناسى و قدردانى و تشكّر از زحماتى است كه براى هدايت امّت كشيده اند. حقّ شناسى و قدردانى اجر و پاداش الهى دارد. چه اين كه دعا براي انسان كامل ريشه در فطرت دارد.
جوهره اصلي روح و فطرت انسان، با "كمالطلبي و نيكي گرايي" آميخته و سرشته شده است. تعظيم و تكريم، دعا و ذكر و ياد "صاحبان كمال" لازمه عشق و ارادت به نيكيها و كمالات است و ريشه در فطرت آدمي دارد وهم چنين سلام و صلوات بر انسان كامل اظهار ايمان، ارادت و عشق است.
يعني اظهار عشق و ارادت دوستدار به محبوب؛ دل دادن صميمانه دلداده به دلدار؛ سر سپردن سرباز جان بركف در پيش پاي سردار. سلام و صلوات براي يعني اعلام وفاداري صادقانه مريد به مراد؛ ابراز علاقه مطيع به مطاع؛ و اعلام خودفراموشي نسبت به جان جانان. يعني ايستادن در برابر آيينه كمال و جمال و جلال حق تعالي و غم دوران دوري و رنج و محبتهاي ايام سيه روزي و هجران را بازگو كردن.
علاوه بر اينكه صلوات و سلام فرستادن مسلمانان بر پيامبر اكرم (ص) گونه‌اي تشكر و سپاسگزاري از زحمات طاقت فرساي 23 ساله رسول گرامي اسلام (ص) است و قدرداني هر مسلمان از نعمت «هدايت» و «ابلاغ پيام الهي» كه از بزرگ‌ترين نعمت‌هاي خداوند است لازم مي‌نمايد، خود اين صلوات و سلام فرستادن و دعا براي آن حضرت نمودن، موجب تحكيم و ريشه‌دارتر شدن محبت به آن حضرت مي‌شود و به تبع اين زمينه سازي روحي، تبعيت بيشتر شخص را از رهنمودهاي آن حضرت فراهم مي‌كند.
افزون بر اين، عبارت صلوات (اللهم صل علي محمد و آل محمد) يك دعاست. مسلمانان هنگام صلوات فرستادن و گفتن جمله «اللهم صل علي محمد و آل محمد» دعا مي‌كنند و از خداوند مي‌خواهند كه رحمت بيشتري بر پيامبر اكرم (ص) ومعصومان (ع) داشته باشد و انوار مقدس وارواح مطهر آنان را به درجات بالاتري از قرب الهي ارتقا دهد.(6)
پي نوشت ها:
1. راغب، مفردات، نشر دار الاحيا التراث العربي بيروت ،1403 ق، ص 321، ماده سلام.
2. حشر (59) آيه 23.
3. يونس(10) آيه 52.
4. قريشي، قاموس قرآن نشر دار الكتب الاسلاميه تهران . 1374 ش، ص423.
5. شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، نشر دفتر فرهنگ اسلامي، تهران 1375 ش، ص1004.
6. علامه طباطبايي، الميزان، نشر جامعه مدرسين قم، 1375 ش، ج 16، ص338.
موفق باشید.
