نحوست صفر

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پاسخ شما نيازمند دو جواب است:
1- نحوست ماه صفر و ايام ديگر در آيات و روايات چگونه قابل توجيه مي باشد؟
گرچه ميان مردم معروف شده كه بعضي روزها مبارك و بعضي روزها مانند ماه صفر شوم و نحس مي باشد. يكي از مسايلي كه امروزه ميان عموم مطرح شده و به عنوان امر جدي نگريسته مي شود، خوشحالي پايان ماه صفر و ورود به ماه ربيع الاول از ماه هاي قمري است. اين خوشحالي كه ريشه در برخي نقل ها دارد ، احيانا توجه به صحت مطالب ديگري كه درباره ماه ربيع گفته مي شود را كمتر مي كند و احاديثي بعضا غير مقبول منتشر مي گردد.
از نظر عقل نيز چنين مطلبي صحيح به نظر نمي رسد، زيرا در اجزاي زمان تفاوتي نيست و همه روزها و شب ها آفريده خدايند. معنا ندارد يكي از روزهاي خدا را نحس بدانيم.
معروف بودن سعد و نحس ايام در ميان مردم در ارتباط با حوادثي است كه در آن واقع شده است. از امير مؤمنان علي (ع) نقل شده است: در روز چهارشنبه قتل هابيل به دست قابيل واقع شد، يا گفته شده روز سوم ماه نحس است، چون آدم و حواء از بهشت بيرون رانده شدند.(1) بنا بر اين نحس بودن در اين موارد مربوط به وقايع مي شود.
علامه طباطبايي (ره) پس از نقل روايات مي گويد:
«اخبار و (آياتي ) كه درباره نحوست و سعادت ايام وارد شده (2)، بيش از اين دلالت ندارد كه اين سعادت و نحوست به جهت حوادث ديني است كه بر حسب ذوق ديني و يا بر حسب تأثير نفوس يا در فلان روز، ايجاد حسن كرده و يا باعث قبح و زشتي آن شده؛ اما اين كه خود آن روز و يا آن قطعه از زمان، متصّف به ميمنت و يا نحوست شود و تكويناً خواص ديگري داشته باشد كه ساير زمانها آن خواص را نداشته باشد، از آن روايات برنمي آيد. هر روايتي كه بر خلاف آنچه گفتيم ظهور داشته باشد، بايد حمل بر تقيه كرد و يا به كلي، [آن را] طرح (بي اعتبار) نمود». (3)
پس طبق اين روايات وآيات، روزها نحس نيستند؛ بلكه نتايج اعمال ما آن روز يا شب را به خوب يا بد بودن متصّف مي كند.
شهيد مطهري با دقت در مسايل علمي، ضمن روشنگري اين مطلب، ذاتي بودن نحوست ايام را رد كرده است و شوم بودن را منتسب به اتفاقات شوم مي‌داند نه خود آن ايام. ايشان مي آورند كه:
در موضوع نحوست ايام دو مسئله است. يك مسئله اين است كه ما برخى روزهاى سال را مبارك مى‏شماريم و برخى را نحس و شوم، به اعتبار حادثه‏اى كه در آن روز واقع شده است؛ و مقصود ما اين نيست كه اين روز از آن جهت كه اين روز است مبارك است يا اين روز از آن جهت كه اين روز است شوم است، ... مثلًا ما روز عيد غدير را روز مبارك مى‏دانيم ولى نه به اعتبار اين كه هجدهم ذى‏الحجه است‏ يا چنين نيست كه‏ دهم محرم روزى بوده كه از اوّلى كه عالم ساخته شده اصلًا اين روز، بد ساخته شده، شوم ساخته شده و حادثه كربلا در روزى واقع شد كه بالذات شوم بود، حادثه كربلا هم در يك روز شوم واقع شد. يك وقت انسان اين طور فكر مى‏كند. اين طرز فكر،اساسى نمى‏تواند داشته باشد.(4)
اما چه بايد كرد:
برخي روايات براي رفع نحوست اعمال، دعاها يا اذكار خاصي را بيان كرده اند، مثل آنچه از امام صادق (ع) نقل شده است:
«كسي كه اول صبح صدقه دهد، خداوند نحوست در آن روز را از او دفع سازد». (5)
و يا فرموده: «اگر روز چهار شنبه سفر مي كني، صدقه بده و آيت الكرسي بخوان». (6)
2- اما در خصوص اين روايت در مورد مژده بهشت دادن پيامبر به كسي كه بشارت ماه ربيع را بدهد، ما در منابع شيعي حديثي در اين باره پيدا نكرديم.
فقط روايتي در تفسير روح البيان آن هم بدون نقل سند آمده است كه البته در جوامع روايي يافت نشده است و مرحوم ميرزا جواد ملكي تبريزي نيز در المراقبات آن را بيان نموده است، ولي سندي بر اين قول نياورده و به همين دليل نمي توان مورد استناد قطعي قرار گيرد.(7)
پي نوشت:
1. مكارم شيرازي ناصر، تفسير نمونه، نشر دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1379ش، ج 23، ص 41-43.
2. قمر (54) آيه 19؛ فصلت (41) آيه 16؛ دخان (44) آيه 3.
3. علامه طباطبايي، تفسير الميزان‏، ترجمه موسوى همدانى،ناشر دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسين حوزه علميه قم،‏ 1374 ش،‏ چاپ پنجم، ج 19، ص 144.
4. مجموعه‏آثار، شهيدمطهرى، ج‏۲۶، ص ۷۳۳ - ۷۳۹.
5. محدث نوري، مستدرك الوسائل، موسسه آل البيت لاحياء التراث، قم، چاپ اول، 1408 ق، ج 56، ص 31.
6. همان، ص 28.
7. من بشرنى بخروج الصفر ابشره بالجنة؛ كسي كه مرا به اتمام ماه صفر بشارت دهد او را به بهشت بشارت مي دهم؛ حقى بروسوى اسماعيل، تفسير روح البيان، دار الفكر، بيروت، ج ‏4، ص 325.
موفق باشید.