با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
عزاداري شيعيان براي امام حسين (ع) نه اظهار ناراحتي و اندوه گرفتن بر شكست ايشان بلكه اظهار تاسف بر بشريت بخاطر جنايتي كه انجام داده و در كنار اظهار غم در مورد مصيبتي كه بر اولياء الهي وارد شده و امري منطقي و مبتني بر عقل و شرع مي باشد. در واقع اين عزاداري ها يك استراتژي دقيق و در مسير اهداف قيام امام حسين عليه السلام است. زيرا عزاداري براي امام در حقيقت تجليل از فداكاري و پاسداشت از يك شخصيت جهاني است كه همه زندگي خود و خا نواده اش را فداي دين، فرهنگ و ظلم ستيزي نمود.
تجليل از اين شخصيت در حقيقت تجليل از همه خوبي ها است. عزاداري براي آن امام همام يكي از قالب هاي حفظ ياد و خاطره حضرت و ياران او مي باشد، افزون برآن عزاداري براي امام (ع) فوايد و آثاري هم دارد كه به خاطر آن به اين امر تأكيد شده است؛ چنانكه معصومان (ع) هم خود براي امام حسين (ع) عزاداري مي كردند و هم اين كه ديگران را به اين امر سفارش مي كردند. لذا بايسته است فلسفه عزاداري مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد.
آثار و فوايد اجتماعي عزاداري براي امامان:
الف) محبت و دوستى:
قرآن و روايات، دوستى خاندان رسول اكرم(ص) و اهلبيت (ع) را بر مسلمانان واجب كرده است.(1) دوستى لوازمى دارد و دوستدار صادق، كسى است كه شرط دوستى را - چنان كه بايد و شايد - به جا آورد. يكى از مهمترين لوازم دوستى، هم دردى و هم دلى با دوستان در مواقع سوگ و اظهار سرور و شادي در شادى آنان است. از اين رو در احاديث، بر برپايى جشن و سرور در ايام شادى اهلبيت(ع) و ابراز حزن و اندوه در مواقع سوگ آنان، تأكيد فراوان شده است.
حضرت على(ع) در روايتى مىفرمايد:
«يفرحون لفرحنا و يحزنون لحزننا و يبذلون اموالهم و انفسهم فينا،اولئك منّا و الينا؛(2) شيعه و پيروان ما در شادى و حزن ما شريكند و دارايي و جان خويش را در راه ما بذل مي كنند، آنان از ما هستند و بازگشتشان به سوي ما است.»
امام صادق(ع) نيز فرمود:
«شيعتنا جزء منا خلقوا من فضل طينتنا يسوؤهم ما يسؤنا و يسرّهم ما يسرّنا؛(3) شيعيان ما پارهايى از وجود ما هستند و از زيادى گل ما آفريده شدهاند؛ آن چه كه ما را بدحال يا خوش حال مىسازد، آنان را بدحال و خوش حال مىگرداند.»
بر اين اساس وظيفه عقلانى و شرعى، ايجاب مىكند كه در ايام عزادارى اهلبيت (ع)، حزن و اندوه خود را به «زبان حال»؛ يعنى، با اشك، آه و ناله و زارى، و با كم خوردن و كم آشاميدن، مانند افراد غمزده، اظهار نماييم.
امام رضا (ع) به ريان بن شبيب، كه روز اول محرم به محضر آن حضرت شرفياب شد، فرمود:
«اي پسر شبيب اگر بر مصيبتي گريه مي كني، بر حسين بن علي گريه كن! چون كه آن بزرگوار را همانند گوسفند سر بريدند ...؛ سپس حضرت فرمود: اگر خوش حال مي شوي از اين كه در درجات عالي بهشت با ما باشي، در حزن ما محزون و در شادي ما شاد باش. » (4)
ب) انسانسازى:
از آن جا كه در فرهنگ شيعى، عزادارى بايد از سر معرفت و شناخت باشد؛ همدردى با آن عزيزان، در واقع يادآورى فضايل، مناقب و آرمانهاى آنان است و بدين شكل، آدمى را به سمت الگوگيرى و الگوپذيرى از آنان سوق مىدهد. فردى كه با معرفت در مجالس عزادارى، شركت مىكند، شعور و شور و شناخت و عاطفه را درهم مىآميزد و در پرتو آن، انگيزهاى قوى در او پديدار مي گردد و هنگام خروج از مراسم عزادارى مانند محبى مىشود كه فعّال و شتابان به دنبال پياده كردن اوصاف محبوب در وجود خويشتن است.
ج) جامعهسازى:
هنگامى كه مجلس عزادارى، موجب انسانسازى گشت؛ تغيير درونى انسان به عرصه جامعه نيز كشيده مىشود و آدمى مىكوشد تا آرمانهاى اهلبيت(ع) را در جامعه حكمفرما كند.
به بيان ديگر، عزادارى بر اهلبيت(ع)، در واقع با يك واسطه، زمينه را براى حفظ آرمانهاى آنان و پياده كردن آنها فراهم مىسازد. به همين دليل مىتوان گفت: يكى از حكمتهاى عزادارى، ساختن جامعه براساس الگوى ارائه شده از سوى اسلام است.
د) انتقالدهنده فرهنگ شيعى به نسل بعد:
كسى نمىتواند منكر اين حقيقت شود كه نسل جديد در سنين كودكى، در مجالس عزادارى با فرهنگ اهلبيت(ع) آشنا مىشوند. عزادارى و مجالس تعزيه، يكى از عناصر و عوامل برجستهاى است تا آموزههاى نظرى و عملى امامان راستين، به نسلهاى آينده منتقل شود. مراسم عزادارى، به دليل قالب و محتوا، بهترين راه براى تعليم و تربيت نسل جديد و آشنايى آنان با گفتار و كردار اهلبيت(ع) است.
هـ) زنده نگه داشتن و ترويج دائمي مكتب:
احيا و زنده داشتن نهضت عاشورا موجب زنده نگه داشتن و ترويج دائمي مكتب قيام و انقلاب در برابر طاغوت‌ها و تربيت كننده و پرورش دهنده روح حماسه و ايثار است. گريه بر مصائب سالار شهيدان باعث زنده نگه داشتن نهضت حسيني است. چنان كه به اسارت رفتن خاندان امام باعث پايمال نشدن خون شهيدان كربلا شد. در اثر رساندن پيام امام به مردم كوفه و شام توسط امام سجاد(ع) و حضرت زينب(س)، نهضت عاشورا به ثمر نشست.
گريستن در سوگ شهداي كربلا، تجديد بيعت با عاشورا و فرهنگ شهادت و تغذيه فكري و روحي با اين مكتب است. اشك ريختن نوعي بيعت و امضا كردن پيمان و قرارداد دوستي با سيد الشّهدا و ابراز انزجار و تنفّر از قاتلان حضرت است. از اين رو ائمه(ع) به گريستن بر مظلوميت شهداي كربلا تأكيد كرده اند.
براي گريه بر مصيبتهاي امام حسين(ع) ثوابها و فضيلتهاي فراوان ذكر كرده و فرمودهاند كه: چشم گريان بر كربلائيان، چشمه فيض خدا است؛ زيرا اشك ريختن در عزاي حسين(ع) نشانه پيوند قلبي با اهل بيت(ع) و سيدالشّهدا(ع) است.
اشك، دل را سيراب ميكند، عطش روح را برطرف ميسازد، و نتيجه محبتي است كه نسبت به اهل بيت حاصل ميشود. به تعبير شهيد مطهري «گريه بر شهيد، شركت در حماسه او و هماهنگي با روح وي و موافقت با نشاط و حركت او است».(5) گريه در فرهنگ عاشورائيان سلاح هميشه برّاني است كه فرياد اعتراض به ستمگران را دارد. اشك زبان دل است و گريه فرياد عصر مظلوميت، رسالت اشك نيز پاسداري از خون شهيد است. به تعبير حضرت امام خميني(ره)«گريه كردن در عزاي امام حسين، زنده نگهداشتن نهضت است. گريه بر مظلوم، فرياد مقابل ظالم است».(6)
پي نوشت ها:
1. شورى (42)، آيه 23، هود (11)، آيه 29.
2. علامه مجلسى بحار الأنوار نشر دار الاحيا التراث العربي بيروت، ج10، ص 114.
3. همان، ج64، ص76.
4. صدوق أمالي الصدوق، نشر موسسه، اعلمى، بيروت، بي تا، ص130.
5. مرتضي مطهري، شهيد (ضميمه قيام و انقلاب مهدي) نشر صدرا 1378 ش، ص 124.
6. امام خميني، صحيفه، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، ج 8، ص 70.
موفق باشید.
