آداب رفتن به خانه جدید

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
برادر گرامي! تغيير محل سكونت و نقل مكان كردن به خانه اي جديد و اسباب كشي با تمام سختي ها و نگراني هايي كه به همراه دارد مي تواند يكي از هيجانات زندگي باشد و در برخي نقاط دنيا از آن به عنوان بهانه اي خوب جهت برپايي جشن و آغاز دوستي هاي نو و محكم كردن پايه دوستي هاي قديمي ياد مي شود. اميدواريم شما هم با اين تغيير مكان، شادابي زندگي تان دوچندان شود.
در ابتدا اين ابهام برايمان وجود دارد كه آيا شما خانۀ جديد را خريداري كرده ايد يا اينكه اجاره اي بوده و قصدتان صرفاً تغيير مكان است؟ زيرا اگر خانه اي را خريداري كرده ايد، از ديدگاه معصومين(ع) توصيه هايي همچون دادن وليمه و سور وجود دارد كه واجب نيست.
در هر صورت بايد خدمتتان عرض كنيم:
جا به جايي محل زندگي و رفتن به نقطه اي ناآشنا و آشنايي با افراد جديد و چيزهاي نويي كه پيرامون اين تغيير است براي بسياري از مردم نگراني و استرس مي آورد. به همين خاطر از گذشته هاي بسيار دوري كه ريشه و زمان دقيق آن به خوبي مشخص نيست، مردم دريافتند كه با برپايي جشن و ميهماني مي توان به يكديگر براي سازش با شرايط جديد كمك كرد و در به وجود آوردن و يافتن راهي براي اين منظور از كودكان نيز غافل نماندند. هر چه آنها سريع تر و راحت تر با دوستان و محل جديد زندگي آشنا مي شدند كارها و مسووليت هاي ساير افراد خانواده هم راحت تر مي شد و در اين به هم خوردن نظم عادي زندگي، بزرگ ترها مي توانستند سريع تر و بهتر در جريان طبيعي و معمول زندگي كارها را ادامه دهند.
1- به همين خاطر در برخي مناطق كشور درست بعد از اسباب كشي و حتي پيش از چيدن خانه يك مهماني برگزار مي شود تا محيط خانه از يك ساختمان خشك و بي روح به فضايي مطمين و آرامش دهنده تبديل شود و تازه واردان به خانه با داشتن شبي خوش در كنار اقوام و دوستان قديمي و جديد، تحت تاثير دلتنگي هاي خداحافظي با مكان و افراد قديم قرار نگيرند.
2- ورود بر خانه با قرآن: با ظهور اسلام و ورود قرآن كريم در جامعه ي ايراني و حضور آن در زندگي مردم، بسياري از رسم ها و آداب ايراني، رنگ و بوي قرآني به خود گرفتند. قرآن كريم، تأثيرات شگرفي را در اين وادي از خود بر جاي گذاشته است. اين كتاب آسماني، بسياري از آداب و رسوم آن جامعه را به صورت بنيادي، تغيير داده و برخي از سنت ها را تعديل كرده است.
تأثير قرآن بر فرهنگ عامه ي ايران را مي توان در زمينه هاي متفاوتي چون آيين ها، سنت ها، معاشرت ها، داد و ستدها، مثل ها و متل ها، دعاها و نفرين ها و سوگندها و... جستجو و بررسي كرد.
يكي از آداب ورود در منزل جديد، ورود با قرآن است: رسمي است كه در آغازين لحظه هاي ورود به منزل جديد، انجام مي شود. در اين رسم و اعتقاد ديرين ـ كه در برخي از مناطق ايران رايج است ـ ورود نخستين فرد به فضاي خانه همراه با قرآن، بسيار با اهميت مي دانند و آن را مدار بركت و خوش آمد در طول سال مي دانند. در اين رسم، از فردي از اعضاي خانواده يا شخص ديگري كه خوش قدم، پاك و درستكار است، خواسته مي شود تا نخستين وارد شونده به فضاي خانه باشد. اين فرد، با يك جلد قرآن، براي رحمت و بركت و آينه، براي راست نمايي و زلالي، در حالي كه با پاي راست وارد خانه مي شود، جمله بسم الله الرحمن الرحيم را بر زبان مي آورد و مقداري آب بر جاي پاي خود يا چهار گوشه ي اتاق يا حيات مي ريزد.
- توصيه هاي پاياني:
1- نظر و عقيده بعضي از مردم بر اين است كه هركس به منزل جديدي اسباب كشي مي كند، بايد قرآن را بر آبي بخواند و به اطراف خانه بپاشد و يا اينكه حتماً قرباني بريده شود، وگرنه جنيان در خانه و وسايل آن نفوذ كرده و موجب آزار و اذيت افراد خانه مي شود! چنين عقيده هايي نه مورد تأييد وحي است نه دين اسلام بدان دستور داده است.
استاد شهيد مطهري(ره) درباره خرافي بودن و ريشه جاهلي اين موضوع مي‎فرمايند: معمول ما اين است كه وقتي خانه‎مان را عوض مي‎كنيم و مي‏خواهيم به خانه جديد برويم يك گوسفند مي‎كشيم. يا اگر چشمه‎اي جاري مي‎كنيم، كاري نو مي‎كنيم، يك گوسفند مي‎كشيم. شيخ صدوق(ره) نقل مي‎كند: «نَهي عن ذبائح الجن و هو أن يشتري الرجل الدار أو يستخرج العَين و ما أشبه ذلك فيذبح له ذبيحة للطيرة مخافة اِن لم يفعل أن يصيبه شيء من الجن»(1) پيغمبر اكرم(ص) از ذبايح جن نهي كردند. معلوم مي‎شود اسم اينها در قديم ذبيحة الجن بوده است. بعد فرمود: {ذبيحة الجن} يعني كسي خانه‏اي مي‏خرد يا چشمه‎اي را استخراج و جاري مي‎كند يا كاري مثل اينها مي‎كند، بعد گوسفندي را مي‏كشد براي اينكه جلوي فال بد و آسيب جن‎ها را بگيرند. پيغمبر اكرم (ص) اين سنت رايج جاهليت را باطل كرد و از آن نهي نمود كه دوباره ميان ما رايج شده است.
حضرت آيت الله مكارم شيرازي نيز درباره حكم شرعي قرباني در اين گونه امور مي فرمايند: اصل قرباني كردن و كمك به نيازمندان كار خوبي است. ولي پاشيدن خون آن به وسايل نقليه يا خانه هاي نيم ساز از خرافات است.(2)
2- پس قرباني كردن در اسلام امري پسنديده و مستحب است و درباره آن روايات زيادي هم وارد شده است. اما جهت‌گيري آن به سوي خرافات و اقداماتي كه خرافي است و عدم توزيع گوشت قرباني ميان فقرا و نيازمندان امري ناپسند شمرده مي‎شود. اقدامات خرافي از جمله همان خون پاشيدن. مثلا ديده شده كه اتومبيل نو مي خرند و بعد از قرباني گوسفند خون آن را به سپر و اجزاي ماشين مي مالند. اين كار به هيچ شايسته و درست نيست. اين گونه قرباني ها، ريشه هاي جاهلي دارد.
3- البته نبايد از اين گونه روايات هم غافل بود: در روايتي از نبي مكرم در پنج مورد وليمه دادن آمده است كه عروسي، تولد فرزند، ختنه فرزند، ساخت يا خريد منزل و بازگشت از مكه مي‌باشد.(3) و طبق همين حديث مردم به اطعام و قرباني كردن گوسفند يا مانند آن اقدام مي كنند. اما در هر صورت اين كار واجب نيست و توان مالي فرد در انجام آن لازم است.
4- ضيافت و مهماني در دين بسيار مورد سفارش است و طبيعي است در مجلس عروسي و بازگشت از سفر زيارتي، خريد خانه، اطعام صورت مي‌گيرد، و براي احترام به شخص زاير يا عروس، حيوان را در مقابل او ذبح مي كنند كه اين بخش يعني در مقابل افراد ذبح كردن دليل ديني ندارد كما اينكه منع هم نشده است، ولي كليّت آن در دين وجود دارد. در قرآن كريم است كه: "رسولان چون بر ابراهيم در آمدند، ... پس آهسته به سوي زنش رفت و گوساله اي فربه[و بريان] آورد."(4) كه بصورت اجمالي، حكايت قرباني كردن گوسفند براي مهمان توسط حضرت ابراهيم را بيان نموده است.
5- از سويي چشم زخم هم به نظر اسلام حق است. اما براي پيشگيري دعاهايي از معصومين عليهم السلام نقل و خواندن سوره قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق توصيه شده است.
پي نوشت ها:
1. محمد بن الحسن الحر العاملي، وسائل الشيعه، ج57، ص11، مؤسسه آل البيت، قم، 1409 ه.ق.
2. ماهنامه نسيم وحي،‌ شماره 12،‌ ص 20.
3. محمد محمدي ري‌شهري، ميزان الحكمه، حديث 10839، دار الحديث، 1416ه.ق.
4. ذاريات(51) آيۀ 25و26.

موفق و موید باشید