با سلام و سپاس از ارتباط¬تان با مركز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
مقصود از قبر در بسیارى از روایات عالم برزخ است . امام سجاد عليه السلام می‌فرمایند : "به خدا قسم،قبر باغی از باغ های بهشت و یا گوشه‌ای از گوشه‌های دوزخ است. "(1) ؛ امام صادق عليه السلام نیز مي فرمايند : مقصود از برزخ قبر انسان است از لحظه مرگ تا روز رستاخیز.(2) پس عالم قبر همان عالم برزخ است و بدیهی است که انسان در عالم قبر یا همان عالم برزخ نوع جدیدی از حیات را تجربه می کند .
اما اگر مراد این است که بدن مادی فرد در درون قبر - محل دفن- زنده شده و به سوال ها جواب می دهد باید گفت این امر صحیح نیست زیرا بر اساس روایات انسان با ورود در عالم برزخ وارد بدن جدیدی می شود و دیگر ارتباط خود با بدن مادی اش کاملا قطع می شود و معنا ندارد که همان بدن مورد سوال نکیر و منکر باشد . از امام باقر (ع) نقل شده است كه فرموده اند:
« إِذَا فَارَقَتْ أَرْوَاحُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْسَادَهُمْ أَسْكَنَهَا اللَّهُ تَعَالَى فِي مِثْلِ أَجْسَادِهِمُ الَّتِي فَارَقُوهَا فَيُنَعِّمُهُمْ فِي جَنَّة ؛ (3) ارواح مومنين وقتي از دنيا مي روند در جسدهايي مثل جسدهاي دنيوي هستند و متنعم به نعمتهاي بهشت (برزخي) مي شوند.
این امر انحصار در مومنان ندارد و کافران نیز وارد در بدن برزخی یا همان بدن مثالی می شوند ، اما به جای بهشت جهنم برزخی را تجربه می کنند . پس در عالم برزخ نیز روح به همراه یک جسم خواهد بود اما نه جسم مادی دنیایی بلکه جسمی متناسب با عالم برزخ .
اما در مورد وضعیت عالم آخرت و معاد انسان ها باید گفت :
آنچه به وضوح از قرآن مجید استفاده می‌شود و آیات متعدد دلالت بر آن‌دارد (4) ، آن است که معاد نیز جسمانی است و جسم انسان در عالم آخرت همراه روح او خواهد بود؛ اما باید دید که مفهوم این سخن چیست وجسم دنیایی که در معاد همراه روح خواهد آمد به چه معنا است ؟
بعضى جسمانى بودن معاد را به معناى این مىدانند که جسم انسان با خصوصیات مادى که براى دنیا خلق شده و پیوسته در تحول است و متاثر از عوامل مادی می شود ، احتیاج به تخلیه و دفع فضولات دارد، سرما مىخورد، گرمازده مىشود، خسته مىشود، پیر مىشود و... در آخرت هم با همین خصوصیات زنده خواهد شد. (5)
برخی دیگر بر آن اند که بدن اخروى همانند بدن دنیوى است. اما باید توجه داشت که جسمانى بودن آن به این معنا نیست که همه خصوصیات مادی آن محفوظ باشدچون نمی شود جسمى که در دنیا بوده، با همان وضعیت بر گردد، بلکه منظور بازگشت آن به گونه دیگر خواهد بود، به طورى که از جهت شباهت همانند جسم اول باشد، به طورى که هر کس این قالب را ببیند، بگوید این، فلانى است، آن فلان شخص دیگر است.
جسماني بودن در قیامت و آخرت جسمانيتي خواهد بود که با قوانین مربوط به آن جا سازگار باشد. قابلیت جاودانگى داشته و فضولات نداشته باشد و موجب خستگى و ملالت نباشد و... (6).
صدرالمتألهین می گوید:
آن چه در اعتقاد به حشر بدنها در روز قیامت لازم است، این است که بدن ها از قبرها به گونه‌ی برانگیخته مىشوند، که اگر کسى تک تک آنها را ببیند، آنها را به طوری می شناسد که می گوید: این فلان کس است و یا می گوید این بدن فلان سخص است و آن بدن در این حد دقیق برای بیننده معلوم وقابل شنا سایی است. (7)
ولی در عین حال باید توجه داشت که بدنها گرچه در فرایند زمان در قبر به احوال و اطوار مختلف در مىآ یند. اما به گونه ی عالی ومتناسب آن عالم محشور مىشود و نه با مادّیت و کثافت که در دنیا بود ه چون چنین بدنی قابلیت بقاء در بهشت و یا دوزخ را ندارد. (8)
بنابر این در هر صورت معاد جسمانی حقیقتی انکار ناپذیر است وبه گفته مرحوم علامه مجلسى : معاد جسمانى از امورى است که همه صاحبان ادیان در آن اتفاق نظر دارند. از ضروریات دین محسوب مىشود. منکران آن از زمره مسلمانان خارجند. آیات قرآن در این زمینه صراحت دارد و قابل تأویل نیست. اخبار در این زمینه متواتر است و قابل انکار نمىباشد. (9)گرچه در نحوه ی جسمانیت آن حشر تفاوت نظر وجود دارد.
پي نوشت ها :
1. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت ، 1404 ه ق ، ج 6، ص 159.
2. همان ،ص 116.
3. همان ج 58، ص 89 .
4. قیامت(75) آیه 3 و 4 ، احقاف(46) آیه 33؛ حج (22) آیه 7 و...
5. ناصر مکارم شیرازی، پرسش و پاسخ نشر دار الکتب الاسلامیه، تهران1383ش، ص323.
6. همان.
7. صادقی، نتایج کلامی حکمت صدرایی، نشر بوستان کتاب، قم، 1388 ش، ص264.
8. علامه تهرانى، معادشناسى، نشر حکمت 14014 ق ج 6، مجلس 37. ص166.
9. بحارالانوار، همان، ج 7، ص 47.
