معني كوثر و ساقي كوثر چيست؟
پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در سؤال مورد نظر، دو نکته وجود دارد: نکته اول، مربوط به معنای کوثر است و نکته دوم، به ساقی کوثر مربوط است که در بعضی از روایات، از آن نام برده شده است.
ابتدا لازم است معنای کوثر و سپس ساقی کوثر را بدانیم.
بعضی از قرآن پژوهان، در این باب نوشته اند:
"کوثر" واژه ای قرآنی به معنای خیر کثیر است... . برخی کوثر را حوضی شگرف در بهشت می دانند که دارای "خیر کثیر" است. (1)
اضافه بر این، در روایات و در توضیح معنای کوثر نوشته شده است:
از عبدالله‌بن عمر و عایشه روایت شده: کوثر، نهری است در بهشت.
ابن عبّاس‌نقل کرد: چون این آیه «إِنَّا أَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ؛ (2) ما كوثر را به تو عطا كرديم»، نازل شد، رسول خدا بر منبر بالا رفت و آن را بر مردم قرائت کرد. چون از منبر فرود آمد، مردم گفتند: کوثری که خدا به تو عنایت کرده، چیست؟ رسول الله فرمود: نهری است در بهشت که از شیر سفید تر است و از قَدح محکم تر و استوار تر. در کنار این نهر، قبّه‌ها و سقف های مدوّر و مقعّری است از دُرّ و یاقوت. در آن‌نهر، پرندگان سبز رنگی که‌گردن های معتدل و کشیده... دارند وارد می‌شوند.
گفتند: چقدر آن پرندگان در خوشی و ناز و نعمت هستند!
فرمود: آیا می خواهید شما را به‌خوش تر و بهتر از آن ها آگاه کنم؟
گفتند: آری. فرمود: خوش تر و متنعّم تر از آن پرندگان، کسی است که آن ها را بخورد، از آب کوثر بیاشامد، به رضوان‌خداوند دست یابد.
از حضرت صادق - علیه السّلام - روایت شده: کوثر، نهری است در بهشت. خداوند آن را به پیغمبر در عوض پسری که از او فوت شده‌بود، عنایت کرد.
عَطاء روایت کرد: کوثر، حوض رسول‌الله است‌که مردم در روز قیامت بر آن و بر گرداگرد آن اجتماع‌می‌کنند.
اَنَس روایت کرد: روزی رسول الله صلوات الله علیه نزد ما بود. ناگهان او را چرت فرا گرفت، سپس با شادی، سر خود را بلند کرد. عرض کردم سبب خنده شما چیست؟
فرمود: همین الان، برای من سوره‌ای نازل شد و سورة کوثر را قرائت کرد.
سپس فرمود: آیا می دانید کوثر چیست؟ کوثر، نهری است که خداوند به من وعده فرمود. در آن، خیر بسیاری است. کوثر، حوضی است که امّت من در روز قیامت دور آن جمع می‌شوند؛ تعداد کاسه ها و قدح هائی‌که در اطراف حوض است‌و با آن آب بر می دارند، به شمار ستارگان آسمان است. چه بسا افرادی سرشناس را از کنار حوض دور می‌کنند، و من‌می گویم: پروردگار من! این ها از امّت من هستند! در جواب‌من گفته می‌شود: نمی دانی بعد از رحلت تو چه کارهایی کرده و چه وقایع و حوادثی پیش آورده‌اند!
این‌حدیث‌را مسلم‌در «صحیح» آورده‌است.
ابن‌عبّاس و ابن جُبَیر و مجاهد روایت کرده اند: کوثر خیر کثیر است.
عِکْرمَه روایت کرده: مراد از کوثر نبوّت و کتاب است.
حسن روایت کرده: مراد قرآن است.
أبی‌بکر بن عیّاش روایت کرده مراد فزونی اصحاب و پیروان است.
بعضی دیگر نقل کرده اند: مراد فزونی ذرّیّه و نَسل است؛ آن قدر از نسل فاطمة زهرا سلام‌الله علیها خداوند، ذرّیّه و نسل به رسول‌الله داده که عدد آنان به شمارش در نمی‌آید و امتداد آن، تا روز قیامت کشیده است.
از حضرت صادق روایت کرده‌اند که مراد شفاعت است.
لفظ کوثر قابلیّت تمام این معانی را دارد،بنا براین،لازم است که بر تمام این معانی حمل شود؛ زیرا خداوند در دنیا به رسول‌الله خیر کثیر مرحمت‌کرده، در آخرت نیز وعده خیر کثیر داده است.
بنا براین، تمام‌این اقوال، تفصیل کلمه "کوثر" است که به معنای خیر کثیر در دنیا و آخرت می باشد. (3).
ساقی کوثر:
و اما قبل از این که به چند روایت در مورد مصداق "ساقی کوثر" اشاره کنیم، خوب است تفسیر یکی از آیات قرآن را در مورد مصداق آن بیان کنیم:
خدای متعال فرمود: "وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً"...... ملا فتح اللَّه در ترجمه خود گفته كه در بعضى روايات آمده كه رب اينجا به معنى سيد و مراد از آن، امير المؤمنين سلام الله علیه است، يعنى بياشاماند ابرار(نیکان) را سيد ايشان على بن ابى طالب عليه السّلام شراب پاك و اخبار بسيار از مخالف و موافق(سنی و شیعه) به حد تواتر معنوى رسيده كه ساقى كوثر آن سرور است(4)
ساقی کوثر در روایات:
در روایات نیز ساقی کوثر یکی از القاب مولای متقیان سلام الله علیه شمرده شده است:
رسول گرامی اسلام صلوات الله علیه فرمود:
على بن ابى طالب كه او برادر، جانشين و پرچم دار من در دنیا و آخرت و ساقى كوثر و صاحب شفاعت من است.(5)
نیز از حضرت صلوات الله علیه روايت شده كه فرمود: در پنج چيز از على يارى مىگيرم: آنكه مرا به خاك سپارد، آنكه وام مرا بپردازد، آنكه در قيامت ياور من است در آن مدت طولانی، آنكه در كنار حوض كوثر ياور من است، آنكه من بروى بيمناك نيستم كه كافر گردد يا زنا كند.(6)
حضرت به دخترش فاطمه سلام الله علیه فرمود:
دخترم در روز رستاخيز، پرچم حمد و كليدهاى بهشت در دست من است و آنها را به على خواهم سپرد و آدم و همه فرزندانش در تحت لواى او قرار خواهند گرفت.اى فاطمه! در روز قيامت على را بر حوض كوثر مأموريت مىدهم، تا هر كس از پيروانم را كه مىشناسد سيراب كند(7)
و فرمود: او ساقى كوثر و صاحب شفاعت من است، او امام و پيشواى مرد و زن مؤمن است.(8)
پی نوشت ها:
1. خرمشاهی بهاء الدین، دانشنامه قرآن،تهران، انتشارات دوستان،سال 1377 هجری شمسی، چاپ اول،جلد دوم، ص 1908.
2. سوره کوثر، آیه اول.
3. طبرسی، مجمع‌البیان، سوم ، تهران، انتشارات ناصر خسرو ، 1372 ش ، ج 10،ص 836-837.
4. شريف لاهيجى محمد بن على، تفسير شريف لاهيجي،تهران،انتشارات دفتر نشر داد،سال 1373 هجری شمسی،چاپ اول، ج4، ص 670.
5. رضایی سید عبد الحسین، ترجمه ارشاد القلوب دیلمی،تهران، انتشارات اسلامیه، سال 1377 هجری شمسی،چاپ سوم، ج2، ص 170.
6.شیخ صدوق،الخصال، ترجمه مدرس گيلانى،تهران، انتشارات سازمان چاپ و انتشارات جاویدان،سال 1362 هجری شمسی،چاپ اول، ج1، صفحه 239.
7. علوی تراکمه ای سید مجتبی، آينه يقين،قم، انتشارات هجرت،سال 1374 هجری شمسی،چاپ اول، ص 335.
8. دیلمی، ارشاد القلوب، ترجمه رضايى سید عبد الحسین،تهران، انتشارات اسلامیه،سال 1377 هجری شمسی،چاپ سوم، ج2، ص 170.
