پرسش 36 .زمان توبه کوتاه است یا وسیع؟

هر چند شتاب در توبه، از نظر اسلام مطلوب و پسندیده است، ولى توبه محدود به زمان خاصى نیست، جز این که پس از مشاهده نشانه‏هاى مرگ و یا در قیامت، پذیرفته نیست. امام باقر علیه السلام مى‏فرماید: « حضرت آدم علیه السلام عرض کرد: پروردگارا! شیطان را بر من مسلط کردى، پس براى من هم چیزى مقرر فرما،خداوند فرمود: اى آدم! این امتیاز را براى تو قرار دادم که هرگاه یکى از فرزندانت تصمیم به گناه گرفت، بر او چیزى نوشته نشود اما اگر انجام داد، یک گناه براى او ثبت گردد، ولى هر کس‏عزم برانجام کار نیکى داشت، حتى اگر آن را انجام نداد، یک حسنه براى او ثبت شود. اگر آن را انجام داد، ده حسنه براى او نوشته شود. آدم عرض کرد: پروردگارا! برایم بیفزا! فرمود: برایت مقرر ساختم که هر یک از فرزندانت اگر گناهى کند، سپس آمرزش خواهد، او را بیامرزم. عرض کرد: پروردگارا، براین بیفزا! خداوند فرمود: براى آن‏ها توبه قراردادم(یا فرمود: توبه را براى ایشان گستردم) تا آن‏که نفس به‏این‏جا (گلوگاه) رسد. آدم عرض‏کرد: پروردگارا! مرا بس است».149 البته باید توبه پیش از رسیدن مرگ و نشانه‏هاى آن باشد.
در روایت دیگرى امام صادق علیه السلام از رسول خدا9 نقل کرد که فرمود: « هر کس یک سال پیش از مرگش توبه کند، خداوند توبه‏اش را بپذیرد. یک سال زیاد است. هر کس یک ماه پیش از مرگش توبه کند، خداوند توبه‏اش را بپذیرد. یک ماه زیاد است. هر کس یک هفته پیش از مرگ توبه کند، خداوند توبه‏اش را مى‏پذیرد. یک هفته زیاد است. هر کس یک روز پیش از مرگش توبه کند، خداوند توبه‏اش را بپذیرد. یک روز زیاد است. هر کس پیش از رسیدن مرگ توبه کند، خداوند توبه‏اش را مى‏پذیرد.» 150
امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: « خداى متعال گناه را پس از بیست و چند سال به یاد مؤمن مى‏اندازد تا از گناه از خدا طلب بخشش کند و خدا او را مشمول مغفرت خود قرار دهد.»151
البته گسترش زمان توبه، نباید موجب سهل‏انگارى و کم‏توجهى به توبه گردد، زیرا با گذشت زمان و تکرار گناه، از یک سو اراده انسان ضعیف‏تر مى‏شود، و از سوى دیگر ریشه گناه در وجود آدمى محکم‏تر مى‏گردد. امام خمینى(ره) در این‏باره مى‏گوید: « اى عزیز، از مکاید شیطان بترس و در حذر باش و با خداى خود مکر و حیله مکن که پنجاه سال یا بیش‏تر شهوترانى مى‏کنم و دم مرگ با کلمه استغفار جبران گذشته مى‏کنم. این‏ها خیال خام است. اگر در حدیث دیدى یا شنیدى که حق تعالى براین امت تفضل فرموده و توبه آن‏ها را تا قبل از وقت معاینه [و دیدن] آثار مرگ یا خود آن قبول مى‏فرماید، صحیح است، ولى هیهات که در آن وقت توبه از انسان، متمشى [و حاصل] شود. مگر توبه لفظ است؟! ... اى عزیز، هر چه زودتر دامن [همت] به کمر بزن و عزم را محکم و اراده را قوى کن و از گناهان، تا در سن جوانى هستى یا در حیات دنیایى مى‏باشد، توبه کن و مگذار فرصت خدا داد از دستت برود» .152