سؤال36: به نظر شیعه حضرت مهدی طبق حکم آل داود قضاوت می نماید. پس شریعت محمد که نسخ کنندۀ همۀ شریعت هاست، کجاست؟
پاسخ:
شیوۀ قضاوت حضرت داود این بود که با ذکاوت و هوش سرشار خدادای، حقیقت نزاع را کشف می کرد و طبق علم یهود عمل می کرد ونیازی به شاد و بیّنه پیدا نمی کرد.
و از برخی از روایات استفاده می شود که حضرت مهدی نیز در مقام داوری از همین راه وارد می شود، چنان که آمده است: «اذا قام المهدی حکم بحکم داود و سلیمان لایسأل الناس بیّنة».(1)
اکنون سؤال می شود آیا عمل قاضی به علم خود، مغایر با شریعت اسلام است یا یکی از طرق قضاوت در اسلام است؟ کسانی که معتقدند قاضی پاکدامن می تواند در مقام داوری به علم خود عمل کند، منکر آن نیستند که یکی از ابزارهای قضاوت، بینه است، که از عبارت از دو شاهد عادل باشد، نویسنده تصور کرده عمل به علم به معنای طرد دیگر ابزارهای قضاوت است، در حالی که این شیوه توسعۀ ابزار قضاوت است.
از حسن اتفاق گروهی از فقهای اهل سنّت، در مواردی معتقدند قاضی می تواند به علم خود عمل کند. ربیع می گوید:مذهب شافعی این است که قاضی به علم خود، عمل می کند، و اگر در این فتوا توقف کرده است، به خاطر فساد دستگاه قضاوت است. ابو یوسف شاگرد ابی حنیفه و مزنی پیرو مکتب شافعی بر همین نظر فتوا داده اند.
حتی می گویند: شافعی در کتاب «امّ» و رد «رساله» خود در حجیت اصول، بر این مسأله تصریح کرده اند.
ابو حنیفه و محمد بن حسن شیبانی می گویند: اگر پیش از انتصاب به قضاوت، از جریان آگاه گردد و موضوع نزاع مربوط به قلمرو قضاوت باشد، می تواند به علم خود، عمل کند.(2)
هیچ کس تصور نکرده است که اگر کسی گفت قاضی می تواند به علم خود عمل کند، این به معنی ترک شریعت اسلام و عمل به شریعت منسوخ است.
مشکل ما با گردآورندۀ سؤالها این است که اصولاً فاقد اطلاعات علمی و فقهی است و گرنه با او به گونه ای دیگر سخن می گفتیم.
پی نوشت ها:
1. بحار الانوار، ج 52، ص320، حدیث شماره 24.
2. خلاف، شیخ طوسی، کتاب قضاء، مساله 41، و در این مساله به معنی ابن قدامه، ج 10، ص 140 و 141 مراجعه شود.
