ماهاتما گاندی چه کسی بود؟ و مذهب رسمی او چه بود؟

گاندی 1869 1948، رهبر ملی و معنوی هند، بنیانگذار استقلال هند از راه مقاومت منفی، و یکی از بزرگ‌ترین مردان نیمة اول قرن 25م تر پور بندر (در ایالت کاتهیاوار). پدر و پدر بزرگش از طبقة بازرگانان، و نخست وزیر کاتهیاوار بودند. پدر و مادرش او را بر طبق رسوم و سنن هندی در 12 سالگی داماد کردند، و او از این ازدواج دارای 4 فرزند شد. در 19 سالگی به لندن رفت، و در دانشگاه آنجا به تحصیل علم حقوق پرداخت و بعد از 3 سال جزء هیئت وکلای دادگستری شد. پس از آن به هندوستان رفت، و در دادگاه عالی بمبئی مشغول خدمت شد. در 1839 به افریقای جنوبی رفت، و در آنجا به وکالت دادگستری پرداخت. در جنگ افریقای جنوبی در جانب قوای بریتانیا در یک گروه حمل و نقل بیماران که خود در تأسیس آن دخالت داشت خدمت کرد. و در 1906 در جنگ با شورشیان زولو نیز همین خدمت را انجام داد. گاندی از تبعیضات نژادی که سفیدپوستان افریقای جنوبی دربارة مهاجران هندی برقرار کرده بودند سخت متأثر شد، و رهبری هندیان افریقای جنوبی را در مبارزه برای به دست آوردن برابری سیاسی و اجتماعی به دست گرفت، و برای دعوت هندیان به عدم اطاعت از دولت چندین بار به زندان افتاد. در 1914 با ی.ک. سماتس پیمانی بست که به موجب آن بعضی از محدودیت‌های هندیان مهاجر در افریقای جنوبی برطرف شد. هنگامی که در گرفت گاندی در انگلستان بود، و دانشجویان هندی را برای خدمت در یک گروه حمل و نقل بیمارستانی در جبهة غرب تجهیز کرد. در 1915 به علت بیماری به هندوستان بازگشت، و در آنجا در شهر احمد آباد، تحت تأثیر تولتوی یک اشرم ] گوشة‌عبادت[ ترتیب داد. 1919 نهضتی دینی و سیاسی به نام «جستجوی حقیقت» به وجود آورد.
در مارس 1919 حکومت هند لایحه‌ای تصویب کرد که به موجب آن دولت حق داشت هر شخص مظنونی را بدون محاکمه زندانی کند. گاندی برای مخالفت با این لایحه مقاومت منفی یا «عدم همکاری آرام» را با دولت اعلام کرد. گاندی که در نتیجة مخالفت‌های خود با دولت بریتانیا و رهبری تودة مردم هند به مهاتما در حزب کنگره ملی هند شخصیت ممتاز درجة اول شد. عدم همکاری آرام با دولت، که گاندی آن را تبلیغ می کرد. عبارت بود از تحریم خدمات دولتی و قضائی و نظایر آن. در 1922 گاندی از طرف دولت هند توقیف، و به 6 سال حبس محکوم شد. در 1924 به علت بیماری از زندان آزاد شد، و مردم را دعوت کرد که خود لباس خود را ببافند. و خود وی نیز در خانة‌خویش پشت چرخة ریسندگی نشست. این عمل برای وارد ساختن ضربه به اقتصاد بریتانیا و برای به دست آوردن استقلال اقتصادی و سیاسی هند بود.
دولت هند بر نمک مالیات وضع کرد و چون این مالیات مستقیم به ضرر طبقة فقیر بود. گاندی بر ضد آن قیام کرد و به زندان افتاد. در 1931 به دستور نایب السلطنة هند از زندان آزاد شد. و نایب السلطنه لرد اروین او را برای مذاکره دعوت کرد، و این مذاکرات به پیمان دهلی (1931) منجر شد به موجب این پیمان، نافرمانی نسبت به دولت موقتاً موقوف، و مالیات بر نمک مورد استفادة شخصی لغو شد، و 10000 نفر از زندانیان که به جرم مقاومت منفی زندانی شده بودند آزاد شدند.
گاندی در پاییز 1931 برای شرکت در کنفرانس میزگرد لندن به انگلستان رفت،‌و در آنجا با احترام فراوان از او پذیرائی شد، و در مدت اقامت مهمان جورج بود. ولی هنگامی که به هند بازگشت دوباره مردم را به نافرمانی نسبت به دولت خواند و باز توقیف شد. در هنگام توقیف اعلام کرد که تا وضع طبقة نجس (و به قول او هریجن) اصلاح نشود روزه خواهد گرفت و این روزه را تا دم مرگ ادامه خواهد داد. روز هفتم که مذاکرات برای یافتن راه حل به نتیجه رسید، گاندی روزة خود را شکست . گاندی در سال 1934 از ریاست کنگرة ملی هند استعفا کرد ولی به عنوان عامل مؤثر در پشت سر تصمیمات کنگره همچنان باقی ماند. گاندی مخالف آلمان نازی بود و همین که جنگ آغاز شد و نایب السلطنة هند شرکت هند در جنگ اعلام کرد، گاندی اعلام داشت که بهای شرکت هند در جنگ بر ضد آلمان نازی باید استقلال بدون قید و شرط آن باشد. در ماه مه‌ی 1942 گاندی درخواست کرد که بریتانی‌ها از هند خارج شوند، دولت هند در اوت 1942 او را با 50 نفر از پیروانش زندانی ساخت و گاندی اعلام یا مرگ یا استقلال کرد. در 6 م ماه می 194 گاندی به دستور ویول از زندان آزاد شد . مذاکرات او با محمد علی جناح، رهبر مسلمانان هند، تقسیم شبه قارة‌هند به دو دولت هند و پاکستان به نتیجه نرسید. در 15 اوت 1947 لرد ماوتناتن استقلا هند و پاکستان را اعلام کرد و گاندی را معمار استقلال هند از راه مقاومت منفی اعلام کرد. در 12 ژانویة 1948 گاندی اعلام کرد که تا مسالمت میان هندوان و مسلمانان و سیخ‌ها برقرار نشود روزه خواهد گرفت. در 18 ژانویة همان سال خبر رسید که نمایندگان فرقه‌های مختلف در دهلی معاهده‌ای امضا کرده‌اند که به موجب آن حق حیات و تملک و اجرای اعمال دینی مسلمانان هند تضمین شده است و گاندی با شنیدن این خبر روزة خود را شکست. در روز جمعه 30 ژانویة 1948 در حدود ساعت 5 بعد از ظهر، هنگامی که گاندی از پله‌ها برای رفتن به عبادت معمولی خود بالا می‌رفت، به ضرب گلولة یکی از متعصبین هند از پای درآمد.
گاندی یکی از بزرگ ترین رهبران قرن 25 م بود، که ملت بسیار بزرگی را که سال‌ها در اسارت بود به استقلال و آزادی رسانید. او در عین حال رهبر معنوی و اخلاقی نیز بود. گاندی یکی از بزرگ‌ترین انسان‌دوستان عالم است،‌و مبارزة او از راه مقاومت منفی دلیل بارز انسان‌دوستی اوست، زیرا نمی‌خواست در راه مبارزة مشروع برای گرفتن حق خون انسانی بریزد، و معتقد بود همچنان که انسان نمی‌تواند انسانی را بیافریند و به او حیات بخشد، حق سلب حیات از او نیز ندارد.
گاندی از لحاظ دینی دین هندوان را داشت، که از فرقه‌های ویشنو و جین متأثر بود. از لحاظ افکار و عقاید، مخلوط فوق العادیه از شرق و غرب بود. افکار و عقاید مارکس، داروین، کراپوتکین، فیبینها، راسکین، و تولستوی در او تأثیر کرده بود. مجموعة آثار او از طرف دولت هند در 8 جلد از 1954 تا 1963 به طبع رسیده است. از آثار معروفش شرح حال او به قلم خودش یا داستان تجربیات من از حقیقت است. آلبرت اینشتین دربارة او گفته است تأثیر معنوی گاندی بر مردم متفکر با دوام‌تر از آن خواهد بود که به نظر مردم عصر ما، عصری که در تأثیر قدرت محض مبالغه می‌کند، می‌آید.(1)
با تحقیقاتی که انجام شد به دیدگاه گاندی دربارة فرقه بهائیت دست نیافتیم.
پی‌نوشت‌ها:
1. دایرةالمعارف فارسی، ج2، ص 2361 ـ 2362.