ارتباط ادیان را با یکدیگر بنویسید.

پرسش ، خیلی کلی است، زیرا اوّلاً ادیان دارای طیف بسیار وسیعی است و در چند دین محصور نمی باشد.
دوم: در واژه دین و ادیان تعاریف متعددی وجود دارد، به گونه ای که در برخی از تعریف ها حتی بت پرستی زا نیز در بر می گیرد.
سوم: واژه ارتباط همانند واژه دین از زیر و بم بسیار برخوردار است و این ها کار را در مقام پاسخ مشکل و پیچیده می کند.
برای رهایی از این مشکل با اندک تغییری در سؤال مذکور آن را چنین طرح می کنیم و پاسخ می دهیم:
بین ادیان الهی چه نکته یا نکات مشترکی وجود دارد؟
ادیان الهی (ابراهیمی) در خیلی از اصول و مبانی مشترک هستند، زیرا همه آنها منشأ واحدی داشته و به وجود آورنده آنها خداوند است . البته در برخی از مسایل اختلاف دارند که اختلافات به خاطر رشد فکری انسان ها و شرایط زمان و مکان و برخی دیگر به جهت تحریف و آسیب های وارده بر ادیان پیشین است.
تحریف ادیان الهی و برداشت های غیر معقول و منطقی از آنها موجب شده است که تصور شود بین ادیان الهی تقابل وجود دارد، حال آن که ادیان الهی جملگی در یک مسیر هستند و دین بعدی ، کمال دین قبلی است.
در این جا به برخی از نکات و اصول مشترک ادیان الهی اشاره می شود:
1- توحید و اعتقاد به خدای واحد
همة ادیان الهی بر این نکته اشتراک دارند که خدای واحد وجود دارد و او معبود و قابل پرستش است، گرچه در تفسیر صفات ثبوتی و سلبی او بین ادیان الهی موجود اختلاف نظر وجود دارد. در آیین یهود درباره خداوند آمده است:
1 - خداوند حاضر و ناظر است.
2 - خداوند یکتا است.
3 - خداوند جسم و شبیه کسی نیست.
4 - خداوند قدیم و ازلی است.
5 - هیچ کس را جز او نباید عبادت کرد.
6 - بر همه پیامبران سرور است.(1)
براساس اعتقاد به خداوند، یکی از رسالت حضرت موسی (ع) برقراری ارتباط مؤمنان با خدا بیان شده است. جان ناس می گوید: "بزرگ ترین عملی که موسی انجام داد، برقراری ارتباط بین مؤمنان و خداوند بود . این ارتباط ، بنا به برخی روایات در طور سینا یا در جبل هورب و یا در دهنه خلیج عقبه و یا در جنوب بحرالمیت برقرار شده است".(2)
در دین مسیح نیز به این مطلب توجه شده است که برای جهان یک خالق و آفریننده وجود دارد، گرچه پیروان آن اعتقاد به "تثلیث" دارند، ولی "اصل توحید" از عقاید و باورهای مسلّم آنان است. در این دین مردم به خداشناسی فراخوانده شده اند.
اسلام همه پیروان ادیان را به خداپرستی دعوت نموده و "اصل توحید" را یکی از عوامل همگرایی و نقطه اشتراک همه ادیان ابراهیمی دانسته است: "بگو ای اهل کتاب ، بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما مشترک است، که جز خداوند یگانه را نپرستیم، و چیزی را شریک او قرار ندهیم و بعضی از ما بعضی دیگر را غیر از خداوند یگانه به خدایی نپذیرند".(3)
این آیه صراحت دارد که اعتقاد به خداوند از باورهای عمومی پیروان همه ادیان است ، ولی قرآن فراتر از آن همگان را دعوت می کند که در تفسیر توحید نیز دقت شده و مردم کسی را شریک او قرار ندهند.(4)
2 - عقیده به معاد
یکی از نکات اشتراک ادیان الهی معاد باوری است، بدین معنا که در ادیان الهی به این مطلب تصریح شده است که پس از این عالم، جهان دیگر وجود دارد. البته پیروان ادیان در تفسیر و تعریف عالم پس از مرگ و چگونگی شکل گیری قیامت اختلاف دارند. همین طور در پرداختن به مسایل مربوط به قیامت تفاوت وجود دارد. در دین مسیحیت مسایل مربوط به آخرت پر رنگ است، همان گونه که در دین اسلام مسایل مربوط به قیامت بسیار مهم و بدان توجه خاصی شده است؛ ولی در دین یهود، مسایل مربوط به قیامت کم رنگ می باشد.(5)
در عین حال در این دین نیز به مسائلی در مورد قیامت برخورد می کنیم.
3 - اعتقاد به نبوت عامه
اعتقاد به "نبوت عامه" از مسایل پذیرفته شده همة ادیان الهی است، یعنی پیامبرانی جهت برقراری عدالت و پیام رسانی خدا مبعوث شده اند. البته پیروان ادیان در نبوت خاصه و در این که تعداد پیامبران چقدر است و کدام یک از آنان اولوالعزم هستند، اختلاف نظر دارند.
در برخی از روایات تعداد پیامبران 124 هزار ذکر شده است.(6) در بعضی دیگر 8 هزار (7) که چهار هزار از بنی اسرائیل و چهار هزار از غیر آنها بودند. در قرآن می خوانیم : "و لقد ارسلنا رسولاً من قبلک منهم من قصصنا علیک و منهم من لم نقصص علیک؛(8) ما پیش از تو (پیامبر) رسولانی فرستادیم. سرگذشت گروهی از آنان را برای تو باز گو کردیم و گروهی را برای تو بازگو نکرده ایم".
اسامی پیامبرانی که در آیات و روایات ذکر شده ، در آیین های یهود و مسیحیت نیز آمده است.
4 - مهدویت عامه یا منجی بشریت در آخرالزمان
منجی بشریت در آینده (مهدویت عامه)
همه ادیان الهی در این که مصلح کل خواهد آمد و جهانی را که از ظلم و فساد پر شده ، پر از عدل خواهد نمود، اشتراک دارند، گرچه در این که مصلح جهان کیست، دارای چه ویژگی هایی است ، نام او چیست و منسوب به کدام ملت است، اختلاف نظر دارند.(9)
در آیین یهود از شخص موعود سخنی به میان آمده ، گرچه یهودیان در این که موعود کیست، اختلاف نظر دارند، چون یهودیان به حضرت مسیح ایمان نیاورده اند، موعود آن ها (ماشیخ) هنوز ظهور نکرده است، ولی یهودیان اتفاق نظر دارند قیام شخصی در آخر زمان است که کوکب افروز می باشد و روی زمین را به نور خود روشن می گرداند و یهودیان به انتظار او روزگار می گذارند.(10)
مسیحیان نیز در انتظار مصلح جهانی هستند و باور دارند که او حضرت مسیح (ع) است که از آسمان نزول کرده و جهان را پر از عدل خواهد کرد.(11) در انجیل مرقس آمده است :"پس بیدار باشید، زیرا نمی دانید در چه وقت صاحب خانه می آید، در شام، یا نیمه شب، یا بانگ خروس، یا صبح! مبادا ناگهان آمده، شما را خفته یابد".(12)
یکی از مسایل بسیار مهمی که در اسلام بدان پرداخته شده، ظهور مصلح جهانی است. ما شیعیان عقیده داریم که او امام زمان(ع) است که در آیات (13) و روایات (14) بدو اشاره شده است.
وی جهان را پر از عدل و داد خواهد نمود، همان گونه که پر از ظلم شده است.(15) برخی از اندیشمندان اهل سنت نیز باور دارند که مصلح موعود امام زمان(ع) است . ابن ابی الحدید می نویسد: "میان همه فرقه های مسلمان اتفاق قطعی است که عمر دنیا به پایان نمی رسد مگر پس از ظهور مهدی " .(16)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت‌ها:
1 . عبدالله مبلغی، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، ج2، ص 590 - 591.
2 . همان، ص 591.
3 . آل عمران(3) آیه 62.
4 . تفسیرنمونه، ج2، ص 450.
5 . زین العابدین قربانی، به سوی جهان ابدی، ص 620 به بعد.
6 . بحارالانوار، ج11، ص 30.
7 . پیام قرآن، ج7، ص 360.
8 . مؤمن (40) آیه 78، پیام قرآن، ج7، ص 350.
9 . ابراهیم امینی ، دادگستر جهان، ص 76.
10 . ترجمه ملل و نحل، ج1، ص 312.
11 . فریده گل محمدی، همان، ص 109.
12 . انجیل مرقس، با اقتباس از رسالت جهانی حضرت مهدی، ص 109.
13 . قصص (28) ایه 5.
14 . بحارالانوار، ج51، ص 67 به بعد.
15 . همان، ص 225.
16 . منتخب الاثر، ص 11 به بعد.