پیامبر اکرم(ص) در یک جا فرمود: کسی که بمیرد و امام زمان خود را نشناسد، مانند مردم دوره جاهلیت (1) مرده است، و در جای دیگر ...

پرسش:
پیامبر اکرم(ص) در یک جا فرمود: کسی که بمیرد و امام زمان خود را نشناسد، مانند مردم دوره جاهلیت (1) مرده است، و در جای دیگر فرمود: هر که خود را بشناسد، خدایش را خواهد شناخت(2)، لطفاً بگویید مراد از این شناخت، چه نوع شناختی است؟
پاسخ:
ویژگی مهم جاهلیت این بود که مردمان آن عصر، غرق در نادانی و گمراهی بودند و هدفی جز تأمین مطالع دنیوی و حیوانی نداشتند.
زمانی که انسان در زندگی خویش، سر گردان باشد، و هدف انسانی نداشته باشد و فعالیتش مستوجب هیچ گونه خیر و سعادت الهی نباشد، چنین زندگی مصداق زندگانی بشر دوره جاهلی است.
چون امام (ع) مانند مشعل پر فروغ و چراغ فروزان هماره در فرا راه بشر قرار دارد و او را به سمت کمال حقیقی سوق داده و حق و باطل را به او مینمایاند، نشناختن او مستلزم مرگ دوران جاهلی میشود. به تعبیر دیگر چون امام کشتی نجات و یکی از اکبر الهی و عالم ه حقایق عالم و آگاه به همه مقررات اسلام و بالاخره هادی و پیشوای خلق است که قول و عمل و تقریرش حجت است و نبی گرامی اسلام شهر علم و او در آن است و هر کسی بخواهد وارد آن شهر شود، باید از طریق امام(ع) وارد شود، اگر کسی او را نشناسد و طبق گفته‏اش عمل نکند و او را سرمشق زندگی خود قرار ندهد، مردنش همانند مردن مردمان جاهلیت است که نصیبی در جهان آخرت ندارند. مراد از شناخت شناسنامه‏ای نیست، بلکه شناخت موقعیت امام و نقش به سزایی است که در زندگی انسان دارد؛ یعنی نداند بدون او هرگز نمیتواند به سعادت واقعی نایل گردد(3). و در یک کلمه مراد اعتقاد به امامت است.
در پاسخ قسمت اخیر سؤال اظها میداریم که انسان دارای نفس‏های گوناگونی است که اگر بشناسد، به عظمت پروردگار پی میبرد و از طریق خودسازی صفای باطنی پیدا کرده و در همه جا عکس رخ یار را خواهد دید.
نفس‏ها عبارت است از:
1 - نفخه الهی که به خاطر آن بر ملایک برتری یافت.
2 - نفس ملهمه، که فجور و تقوا را میشناسد (فالحمها فجورها و تقواها (4).
3 - نفس اماره به سوء که هماره انسان را به بدی میخواند(5).
4 - نفس لوّامه که انسان را از فساد و تباهی باز میدارد و همیشه او را به خاطر ارتکاب گناه سرزنش میکند.(6)
5 - نفس مطمئنه همانی که مفتخر به خطاب "ارجعی الی ربک" شده است.(7)
6 - نفس فانیة، که سرانجام طعم مرگ را میچشد. (8)
گفتنی است: انسان اگر خود را بشناسد که کیست؟ چه کسی او را خلق کرد؟ چر خلق شد؟ همین طور انواع نفس خود را بشناسد و آن را آن گونه که خدا خواسته، پرورش دهد، یقیناً به خداشناسی خواهد رسید.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پاورقیها:
1 - علامه محمد باقر مجلسی، بحار، ج 23.
2 - فیض کاشانی، محجة اللیضاء، ج 1، ص 68.
3 - جهان بینی امامت، از کتاب‏های درسی مراکز تربیت معلم، ص 115.
4 - شم (91) آیه 7 - 8.
5 - یوسف (13) آیه 53.
6 - قیامت (75) آیات 1 و 2.
7 - فجر (89) آیه 28.
8 - آل عمران (3)، آیه 185.