روزی که پیامبر(ص) مکه را فتح کرد، چرا ابوسفیان را به خاطر اذیت‌ها و کشتارهای مسلمانان محاکمه نکرد؟
عفو ابوسفیان در راستای، عفو عمومی پیامبر(ص) شکل گرفت. پیامبر بعد از فتح مکه دستور عفو همگان – جز چند نفر – را صادر نمود.(1 ) این در حالی بود که هر کدام از قریشیان و مشرکان در آزار و اذیت پیامبر و مسلمانان نقش داشتند، چه آنانی که به گونۀ مستقیم در جنگ‌ها شرکت داشتند و چه کسانی که زمینه و بستر جنگ واذیت مسلمانان را فراهم کرده بودند. پیامبر به قریشیان فرمود: «شما مردم هموطنان بسیار نامناسبی بودید. رسالت مرا تکذیب نمودید و مرا از خانه‌ام بیرون کردید، ولی با این حال من همۀ جرایم شما را بخشیده و بند و بردگی را از پای شما باز و اعلام می‌کنم که دنبال زندگی خود بروید، همه آزادید.»(2)
کلمات پیامبر بیانگر اذیت شدن وی توسط قریشیان است، نیز بیانگر آن است که اسلام دین انتقامجویی نیست، بلکه آن چه در اسلام محوریت دارد، صلح و رأفت است، از این رو در قرآن از پیامبر(ص) به عنوان «رحمة للعالمین» (3) یاد شده است.
ابوسفیان به رغم آن که در راه اندازی جنگ و توطئه‌ها علیه پیامبر و مسلمانان نقش داشت، ولی به صورت ظاهر پیش از فتح مکه با خانواده‌اش اسلام آورد. اسلام آوردن وی موجب شد که گذشته او نادیده گرفته شود. آن چه که در اسلام ملاک است، وضعیت فعلی انسان‌ها است. هرگاه شخصی اسلام را پذیرفت، در زمره مسلمانان قرار می‌گیرد و احکام اسلامی شامل او می‌گردد؛ از این رو پیامبر(ص) و ائمه(ع) مأمور بودند طبق ظواهر عمل نمایند.
در جنگ و حکومتداری و اجرای احکام الهی طبق ظواهر عمل کرده و مأمور به بررسی باطن و ماهیت انسان‌ها نبودند.
پیامبر بر اساس آموزه های دینی ابوسفیان را عفو نمود . افزون بر آن ابوسفیان از شخصیت های سیاسی و اجتماعی و از بلند پایگان قریش بود. و یکی از چند تنی بود که طرفداران و بستگان زیادی داشت، از این رو قتل و یا محاکمه وی موجب می‌شد طرفدارانش به حمایت از او بپردازند و جنگ و خونریزی به وجود آید، حتی ممکن بود طرفداران او برای اسلام نو پا مشکل ایجاد کنند، و این در حالی بود که اسلام نیاز به حمایت همه جانبه مردم داشت و جنگ یکی از آسیب‌های جدی برای اسلام محسوب می‌گردید.
شاید به خاطر جذب طرفداران وبستگان ابوسفیان بود که پیامبر(ص) خانه وی را محل امن قرار داد که اطرافیان و طرفداران ابوسفیان به خانه‌اش آمده و اسلام بیاورند.
همچنین پیامبر به ابوسفیان برخی از مسئولیت‌ها را واگذار نمود، چنانکه وی را به امارت نجران منصوب کرد.(4) و در جنگ حنین فرماندهی گروهی جنگجو را بر عهده داشت.
عفو اباسفیان توسط پیامبر(ص) مبتنی بر مصالح و رحمت اسلامی بود . این رویکرد معقول و منطقی‌ترین راهکاری بود که توسط پیامبر به کار گرفته شد.
پیامبر(ص) او را محاکمه نکرد، چرا که آن کارهایش در دورۀ پیش از اسلام بود. طبق قانون «الاسلام یجب ما قبله»(5) آنچه قبل از اسلام انجام داد، با اسلام آوردنش بخشیده می‌شود. او را محاکمه نکرد ، همان گونه که افراد دیگری به خاطر کارهایی که پیش از اسلام آوردن انجام دادند، محاکمه نشدند.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت :
1 – تارخ طبری، ج 2 ، ص 327؛ مغازی واقدی، ج 2 ، ص 821 .
2 – فروغ ابدیت، ج 1 – 2 ، ص 337 – 338 .
3 – انبیا (21)، آیه 107.
4 – دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج 5 ، ص 557.
5 – مستدرک الوسایل، ج 7، ص 448.
