آیا چشم زدن و چشم زخم حقیقت دارد؟ آیا روایتى وارد شده است؟
بسیارى از مردم معتقدند در بعضى از چشمها اثر مخصوصى است که وقتى از روى اعجاب به چیزى بنگرند، ممکن است آن را از بین ببرد یا در هم بشکند و اگر انسان است، بیمار یا دیوانه کند. مردم این گونه افراد را شور چشم مىنامند و از آنها اجتناب مىکنند.
این مسئله از نظر عقلى امر ممکنى است، چه این که بسیارى از دانشمندان امروز معتقدند در بعضى از چشمها نیروى مغناطیسى خاصى نهفته شده که کارایى زیادى دارد، حتى با بهترین و ممارست مىتوان آن را پرورش داد. خواب مغناطیسى از طریق نیروى مغناطیسى چشمها است. در دنیایى که اشعه لیزر (که شعاعى است نامریى) مىتواند کارى کند که از هیچ سلاح مخربى ساخته نیست، پذیرش وجود نیرویى در بعضى از چشمها که از طریق امواج مخصوص در طرف مقابل اثر بگذارد، چیز عجیبى نخواهد بود. (1)
در آیات و روایات اسلامى نیز تعبیرات مختلفى دیده مىشود که وجود چنین امرى را اجمالاً تأیید مىکند. از همه مهمتر این که در قرآن کریم آمده است: «و ان یکاد الذین کفروا لیزلقونک بأبصارهم لمّا سمعوا الذکر ».(2)
معناى آیه شریفه این است: «محققاً آنها که کافر شدند، وقتى قرآن را شنیدند، نزدیک شد با چشمهاى خود تو را به زمین بیندازند، یعنى با چشم زخم خود تو را بکشد». مرادازآیه به طورى که همه مفسران گفتهاند: چشم زدن است، که نوعى از تأثیرات نفسانى است و دلیلى عقلى بر نفى آن نداریم، بلکه حوادث خود چشم زدن را تأیید مىکند.(3)
احادیث بسیارى درخصوص چشم زدن و چشم زخم در کتب روایى ذکر شده که به ذکر برخى از آنها بسنده مىکنیم:
1 - پیامبر اکرمصلى الله وعلیه وآله: «چشم، مرد را به قبر و شتر را به دیگ درآورد».
2 - پیامبرصلى الله وعلیه وآله براى امام حسنعلیهالسلام «رقیه» گرفت. «رقیه» دعاهایى است که مىنویسند و افراد براى جلوگیرى از چشم زخم با خود نگه مىدارند و آن را تعویذ نیز مىگویند، و این دعا را خواند: «أعیذکما بکلمات التامة و أسماء الله الحسنى کلّهما عامة، من شر السامة و الهامة و من شر کل عین لامة، و من شر حاسد اذا حسد؛ شما را به تمام کلمات و اسماى حسناى خداوند، از شر مرگ و حیوانات موذى و چشم بد و حسود (آن گاه که حسد ورزد) مىسپارم»، سپس پیامبرصلى الله وعلیه وآله فرمود: «چنین حضرت ابراهیم براى اسماعیل و اسحاق تعویز نمود ».(4)
3 - در نهج البلاغه آمده است: «العین حق و الرقى حق؛ چشم زخم حق است و توسل به دعا براى دفع آن نیز حق است».(5)
به هر حال در روایت متعددى تصریح شده که چشم زدن حق است، با تعبیر «العین حق» اما قبول چشم زخم و چشم زدن به این معنا نیست که به کارهاى خرافى و اعمال عوامانه در این گونه موارد پناه برده شود که هم برخلاف دستور شرع است و هم سبب شک و تردید افراد ناآگاه در اصل موضوع است و تأثیر نامطلوبى در اذهان مردم مىگذارد.
پاورقی:
1) تفسیر نمونه، ج 24، ص 427.
2) سوره قلم (68) آیه 51
3) تفسیر المیزان، ج 20، ص 86.
4) بحارالانوار، ج 60، ص 18، ح 7.
5) نهج البلاغه، کلمات قصار جمله 400.
