در باره شرح سخنان مولاي متقيان سلام الله عليه كتاب هاي زيادي چه فارس و چه عربي و از جهات گوناگون نوشته شده است كه بعضي از جنبه تاريخ و كلامي و بعضي از منظر معنوي  و عرفاني و... مي باشد و نمي توان معيار خاصي در سنجش ارزش كه بهترين آن كدام است عرضه كرد.

با اين حال مي توانيد به  يكي از اين شرح ها  مانند پيام امام، تاليف آيت الله مكارم كه در مقايسه با ديگر شرح ها، مطالب روان  و مفيد تري دارد مراجعه كنيد.(1)

اما در باره شرح صحيفه سجاديه امام سجاد سلام الله عليه بايد گفت تاليفي از آقاي حسين انصاريان در چند جلد به قلم روان به چاپ رسيده است كه مي توانيد در كتابخانه ها جستجو كرده و آن را مطالعه كنيد.

پي نوشت ها:

1. آيت الله  ناصر مكارم شيرازي، پيام امام علي سلام الله عليه.

2. حسين انصاريان، ديار  عاشقان، (شرح صحيفه سجاديه)

1.  نهج الفصاحة: مجموعه كلمات قصار حضرت رسول( ص)‏ گردآوري توسط  ابو القاسم پاينده‏

2. نهج البلاغه: مجموعه اي از خطبه ها، نامه ها، كلمات قصار حضرت علي (ع) كه توسط سيد رضي گردآوري شده است.

3. نصايح( سخنان چهارده معصوم) تأليف آيت الله مشكيني ترجمه آيت الله جنتي

4. كتاب الحديث (روايات تربيتي از مكتب اهل بيت (ع) گردآوري از مرتضي فريد، نشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامي

5.ميزان الحكمه، 15 جلد، ري شهري ، دارالحديث.

« الحديث» مجموعه‏ اي از احاديث و روايات تربيتي از معصومين (ع) است كه به طور موضوعي فراهم آمده است. اين مجموعه از متن كتابهاي« گفتار فلسفي» مرحوم محمد تقي فلسفي گردآوري شده است.

6. آيين دانشوري: ترجمه المراد من منيه المريد، گردآوري: حميدرضا شريعتمداري

متن اكثر كتب مذكور در نرم افزار جامع الاحاديث نسخه سه و نيم محصول «مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي نور» موجود است.

موسسه دارالحديث زير نظر آقاي ري شهري در اين زمينه كتابهاي زيادي دارند.

براي آشنايي با اين نرم افزار و خريد اينترنتي آن مي توانيد به آدرس زير مراجعه نماييد.

http://www.noorshop.ir/product.php?id_product=144

در طول تاريخ اسلام كتاب يا منبعي كه همه احاديث معتبر و صحيح را جمع آوري كرده باشد نوشته نشده است.

در تاريخ تدوين حديث، شيعه از زمان پيامبر(ص) و امام علي(ع) به تدوين حديث معصومين همت گماشت. در دوران حضور معصومين كتاب هاي فراواني از احاديث آنان نوشته و در دسترس عالمان بود تا اين كه با شروع غيبت صغري بعضي عالمان در صدد جمع آوري احاديث معتبر و باب بندي آن ها در جوامع حديثي برآمدند. چهار كتاب معروف كافي، تهذيب، استبصار و فقيه توسط كليني، طوسي و صدوق نوشته شد كه به كتب اربعه شيعه معروف شدند. البته غير از اين چهار كتب كه كافي در اصول و فروع بود و آن سه ديگر فقط در فروع، كتاب هاي معتبر ديگري نيز در ابواب مختلف حديث نوشته شد. در قرن يازدهم هجري سه نفر از عالمان شيعه در صدد تدوين جوامع حديثي كامل تر برآمدند. سه كتاب وافي از ملا محسن فيض كاشاني و بحار الانوار از ملا محمد باقر مجلسي و كتاب وسائل الشيعه از محمد بن حسن معروف به شيخ حر عاملي نتيجه اين تلاش و كوشش بود.

شيخ حر عاملي با جمع آوري احاديث كتب اربعه و بيش از هفتاد كتاب حديثي معتبر ديگر، اين مجموعه را گرد آورد.

البته همه محدثان شيعه سعي داشته اند كه احاديث معتبر و قابل اعتنا را در كتاب هاي خود بنويسند. احاديثي كه مي شنيدند يا در كتاب ها مي يافتند،  بررسي كرده و از فيلتر ملاك هاي رجالي و حديثي كه براي شناخت احاديث معتبر وضع شده بود، بگذرانند.

 علماي شيعه حتي همه احاديث كتب اربعه را صحيح نمي دانند. برخي از احاديث اين كتب را ضعيف و غير قابل اعتنا مي شماريم. نويسندگان كتب اربعه  و نويسنگان جوامع بعدي سعي داشته اند رواياتي را جمع آوري كنند كه از حداقل اعتبار برخوردار باشند.

بنابراين اين مجموعه هاي روايي نامبرده منابع حديثي هستند كه تا حدي معتبر مي باشند و  ارزش رسيدگي و بررسي توسط عالمان و فقيهان را دارند و مورد استفاده آنها در فقه و اصول و كلام و فلسفه و علوم ديگر قرار مي گيرد.

اما اگر مي خواهيد سايت و يا كتبي باشد كه زير نظر يك عالم و مرجع توانمند اداره شود و در آن انحرافي وجود نداشته باشد مي توانيد به كتابهاي ايت الله مكارم شيرازي و يا سايت ايشان و سايت ديگر بزرگان حوزه علميه از جمله آيت الله جوادي (سايت اسراء ) آيت الله ميلاني وآيت الله حسيني قزويني (سايت ولي عصر)...مراجعه بفرماييد. 

زيرا آنها روايات پيامبر را از طريق اصحاب آورده اند و كتاب هاي روايي شيعه آن روايات را از طريق پيامبر آورده اند از اين رو از حيث مضمون و لفظ در موارد زيادي با هم مطابق مي باشند.

در چند باب مطابقت كم است: يكي در باب امامت و جانشيني رسول خدا كه آنها با توجه به اعتقادي كه به خلفا داشته و جريان خلافت را مطابق حق مي دانند، رواياتي كه با اين موضوع همخوان نبوده را نقل نكرده يا توجيه رده و دخل و تصرف نموده اند تا با اعتقادشان همراستا باشد و رواياتي كه مطابق اعتقادشان وضع شده را آورده اند.

دوم در باب فضايل كه سعي داشته اند. فضايل امام علي و اهل بيت را كتمان كنند و در مقابل براي ديگران رواياتي حاكي از فضايل تراشيده اند.

با اين وجود باز هم روايات فضايل اهل بيت در اين كتاب ها فراوان است كه بعضي افراد آنها را جمع آوري كرده اند از جمله "فضايل الخمسه من الصحاح السته"، فيروزآبادي، تهران، اسلاميه ، 1410 ق.

در باب هاي ديگر هم با توجه به اين كه اين عالمان از باب علم پيامبر (امام علي و فرزندان معصومش) فاصله گرفته و ديگران را مرجع علمي خود قرار داده اند، رواياتي نقل كرده اند كه حق نيست و از اسرائيليات و ساخته يهود و مسيحياني است (مثل كعب الاحبار و عبد الله سلام و وهب بن منبه و ...)كه اظهار اسلام كردند و باور هاي خود را در قالب روايت به فرهنگ اسلامي تزريق كردند. طبيعي است كه اين روايات با روايات ما از معصومين سازگار نمي باشد و براي اطلاع از آنها مي توانيد به كتاب، محمد صادق نجمي و هاشم زاده هريسي، سيري در صحيحين، مراجعه كنيد.

در باب احكام هم چون دخالت هاي بيجاي خلفا در احكام و بدعت هاي آنان انحراف هايي به وجود آورد كه مورد قبول آنها بود ، به نقل جعلياتي كه توجيه گر اين اقدامات است، پرداختند مثل روايات آنها در باب وضو و تكتف (دست بسته نماز خواندن ) ، متعه و ... از اين رو در اين زمينه ها هم مطابقت روايات خيلي كم است.

كتاب صحیح مسلم كه در آن نويسنده روايات صحيح از پيامبر (ص) به نظر خودش را جمع آوري كرده ، از "مسلم بن حجاج بن مسلم قشيري نيشابوري" است كه از عالمان اهل سنت بوده و كتابش از حيث اعتبار از نظر اهل سنت ، در درجه بعد از "صحيح بخاري" است. 

غالب اهل سنت همه يا بيشتر روايات اين كتاب را صحيح و معتبر مي دانند . اما از نظر ما شيعيان در اين كتاب روايات زيادي آمده كه با اعتقادات اسلامي ما هيچ تناسبي ندارد و برخي مخالف صد در صد قرآن و همراه با توهين به مقدسات است ( براي اطلاعات بيشتر به كتاب سيري در صحيحين ، تاليف آيت الله نجمي مراجعه بفرماييد )

اما شيخ صدوق كه از عالمان و راويان حديث  بزرگ شيعه است ، كتاب هاي فراواني دارد كه معروف ترين آن ها كتاب "من لا يحضره الفقيه" است كه جزو چهار كتاب حديثي معروف شيعه است.

اين چهار كتاب در شيعه مانند صحيح هاي شش گانه در اهل سنت است (كه يكي از آن ها همان صحيح مسلم مي باشد) و عالمان شيعه بيشتر روايات آن را معتبر و قابل استناد مي دانند. براي اطلاع بيشتر بايد به كتب معرفي حديث و راويان حديث در شيعه و اهل سنت مراجعه كنيد.  

كتاب هاي حديثي معتبر زيادند از جمله كافي كه جلدهاي اول آن كه مربوط به اعتقاد و اخلاق است، ترجمه هم شده؛ كتاب هاي حديثي شيخ صدوق مانند خصال، امالي و اختصاص؛ كتاب تحف العقول از ابن شعبه حراني، و ... و از كتاب هاي دم دست كتاب ميزان الحكمه از محمدي ري شهري و ... .

البته در زمينه احكام نمي توان با مراجعه مستقيم به احاديث تكليف خود را تشخيص داد. زيرا احاديث داراي عام و خاص و مطلق و مقيد و مجمل و مبين است و برخي احاديث با توجه به سند يا دلالت، جعلي يا ضعيف هستند و بعضي نسبت به بعض ديگر ارجحيت دارند و ...

از اين رو در باب احكام بايد به مجموعه احاديث مراجعه كرد و از مجموع آنها حكم را درآورد و اين كار تخصصي فقيهان است. ولي در مسائل اعتقادي و اخلاقي كتاب هاي بالا معتبرند و مي توانيد استفاده كنيد. 

1 . المولي صالح المازندراني .شرح الكافي . المكتبه الاسلاميه .ج 10 ص 199 .

اگر مي خواهيد با معنا و مفهوم روايات آشنا شويد، بايد بعد از آموزش زبان و ادبيات عرب به مطالعه كتب روايت بپردازيد و با وقت در روايات و جمع بندي روايات يك باب با كمك گيري از عالمان و كتاب هاي اين زمينه، پيشرفت كنيد.

البته روايات هم چون در ابواب مختلف هستند، بايد زمينه مورد علاقه خود را معين كنيد مثلا معلوم كنيد مي خواهيد به روايات اعتقادي مراجعه كنيد يا روايات اخلاقي يا تفسيري يا احكام و ...

اگر منظورتان مطالعه حديث است، مي توانيد به كتابهاي انتشارات دارالحديث(زير نظر آقاي ري شهري ) از جمله ميزان الحكمه و...مراجعه بفرماييد.  

اگر منظورتان آشنايي با علم حديث و درايه است به كتاب هاي اين رشته علمي مراجعه كنيد.

و ...

چون منظور شما روشن نبود، بيشتر از اين نتوانستيم توضيح دهيم. 

در مورد احاديث: متن عربي حديث همراه با ترجمه صحيح، حديث از كدام امام معصوم(ع) نقل شده ، منبع و كتابي كه حديث را از آن نقل كرده ايد.

در مورد ترجمه قرآن هم ترجمه آقاي انصاريان  يا آيت الله مكارم شيرازي معتبر تر است.