قرآن، كلام حق، اعجاز حضرت محمد مصطفي (ص) و سرمايه معنوي مسلمانان است، قرآن، بهترين وسيله شناخت خداوند است. قرآن، سخن آرامش بخش الهي در گستره هستي است. قرآن، منبع تمام دانش‏هاي بشري است. كتابي است كه انسان را از خاك به افلاك مي‏رساند و روح آدمي را به عالم قدس و ملكوت مي‏برد؛ ولي ما از اين وديعه الهي، به شايستگي استفاده نمي‏كنيم.

قرآن در ميان ما مهجور گشته است، چنان كه در قرآن كريم نيز از زبان رسول اكرم(ص) مي‏خوانيم: يا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا(1) پروردگارا! قوم من قرآن را كنار گذاشتند و از آن دوري جستند.

روزها، ماه‏ها و سال‏ها مي‏گذرد و عده‏اي حتي آيه‏اي از قرآن را قرائت نمي‏كنند و كاربرد قرآن براي آنها منحصر است در زينت بخشي سفره عقد، بدرقه مسافر، ورود به خانه جديد، بوسيدن و استخاره كردن، سوگند خوردن و به سر گرفتن قرآن در شب‏هاي احياء.هركس خارج از وقت اذان، صداي تلاوت قرآن را بشنود، تصور مي ‌كند كسي از دنيا رفته و براي او مراسم ختم گرفته اند! در حقيقت خيلي از مواقع، خواندن قرآن در نزد عموم يادآور مرگ است، چرا كه وقتي مردم عزيزي از دست مي‌دهند، با تدارك حجله و گذاشتن نوار قرآن از طريق بلندگو، حزن و اندوه خود را ابراز مي‌ دارنداز سوي ديگر، بعضي افراد مقيد به قرائت قرآن هستند و از اين نظر، با قرآن در ارتباطند، ولي هيچ‏گاه در صدد درك مفاهيم آيات قرآن برنمي‏آيند. اينان كه هدف اصلي‏شان كسب ثواب است، پيوسته الفاظ قرآن را به زبان مي‏آورند، بدون آنكه معناي آنچه را مي‏خوانند بفهمند. عده‏اي نيز قر ان را مي‏خوانند و در فهم معاني آن مي‏كوشند، ولي در عمل به آيات قرآن، سست و بي‏توفيقند و در اين ميان، تنها اندكي از انسان‏ها هستند كه مفاهيم و معاني قرآن را درك و همواره آن را تلاوت مي‏كنند و با عمل به آيه‏هاي آن، سرنوشت سعادت باري را براي دنيا و آخرت خود رقم مي‏زنند.بعد از اين مقدمه كوتاه سؤال اينجاست كه چرا چنين كتاب محبوبي مهجور مانده و در زندگي ما كم رنگ شده ؟ و راه كار جلوگيري چيست؟ در ذيل به برخي عوامل آن اشاره مي كنيم :

1- نگرش تك بعدي به قرآن: برخي با نگرش تك بعدي به قرآن، گمان كرده‌اند كه قرآن مجموعه‌اي از احكام فردي و توصيه‌هاي اخلاقي است كه پيروانش را به يك سري توصيه‌هاي اخلاقي، عبادي و فردي دعوت نموده است. غافل از آن كه قرآن در زمينه‌هاي گوناگون از جمله مباحث اخلاقي، سياسي، اجتماعي، حكومتي، تربيتي، جامعه شناسي، فقهي، اقتصادي و ... دستور العمل هاي لازم را به پيروان خود ارائه نموده است و اين نگاه تك بعدي به قرآن، يكي از عوامل مهم مهجوريت آنست.

2- عدم آشنايي عمومي با معارف و آموزه هاي قرآني

3- آموزش نادرست يا ناكافي تعليمات قرآني

4- انحصار عملي در استفاده از قرآن در مراسمات ختم و مسابقات قرآني و ...

راههاي جلوگيري از مهجوريت قرآن:

1- آشنايي با معارف و آموزه هاي قرآني و ترويج صحيح آن:

  باور اين مطلب، اولين قدم در راه مهجوريت زدايي از اين تحفه آسماني است. براي رسيدن به چنين باوري هم لازم است كه معارف قرآني توسط قرآن پژوهان و حاملان و عاملان به آن، در سطح جامعه منتشر شود و عموم افراد را با فرهنگ و معارف قرآني آشناتر نمود، براي آشنايي اجمالي با مفاهيم آيات پيشنهاد مي شود تفسيري كه با متني ساده و روان، دست كم بخشي از معاني و مفاهيم قرآني را نگاشته است مطالعه شود.

2- اعتقاد و باور جامعه به الگو بودن قرآن در تمام ابعاد زندگي

3- تصحيح فرهنگ استفاده از قرآن:

    يك فرهنگ نامناسب كه در بين بيشتر افراد جامعه رايج است انحصار عملي استفاده از قرآن در مجالس ترحيم و فاتحه و مسابقات قرآني و سفره عقد و مانند آنست!بايد اين انحصار را بشكنيم و قرآن را از دل مقبره ها و مجالس ترحيم به بيرون سوق دهيم! به خانواده، به مدرسه، به دل فيلمها و كتابها و مجلات خواندني، به دنياي مجازي اينترنت و دنياي خيالي تصويرها ها و دنياي واقعي خودمان ...

 4- عمل كردن دست اندركاران قرآن به دستورات قرآن:

 5- تدبر و انديشه در قرآن:وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ؛(2)

و قطعاً قرآن را براي پند آموزي آسان كرده ايم؛ پس آيا پند گيرنده اي هست.

6- نگاه ويژه آموزش و پرورش به درس قرآن:

    يكي از نهادهايي كه مي تواند در راستاي مهجوريت زدايي از قرآن بسيار تاثير گذار باشد، آموزش و پرورش است. آموزش و پرورش يك قشر عظيم نوجوان و جوان را در اختيار داردكه اين قشر از ويژگيهاي منحصر به فرد برخوردارند و مطابق كلام معروف امير مومنان حضرت علي(ع) كه فرمود: «العلم في الصغر كالنقش في الحجر»؛ (3) دانش آموختن در خردسالي همانند نقش بر روي سنگ، ماندگار و بادوام است.

چه بهتر كه در اين سنين روح و روان اين قشر با آيات كريمه قرآن پيوند بخورد و به تعبير امام جعفر صادق (ع) «من قرا القرآن و هو شاب مومن اختلط القرآن بلحمه و دمه؛(4) هر كس قرآن را بخواند در حالي كه جواني مومن است، قرآن با گوشت و خونش آميخته مي شود»؛

7- توجه خاص مراكز علمي فرهنگي به مباحث قرآني

8- محور قرار دادن قرآن در سخنراني ها

بنابر آنچه گفته شد، اگر جامعه بخواهد مشمول شكايت و گلايه پيامبر(ص) در رابطه با مهجوريت قرآن نشود و قرآن در زندگي پر رنگ تر شود ،بايد تعاليم انسان ساز آن را در تمام ابعاد زندگي فردي و اجتماعي پياده كند و تنها در اين صورت است كه بشريت به سعادت و كمال خواهد رسيد.

پي نوشت ها :

1. فرقان (25) آيه 30.

2. بقره(54) آيه 22.

3. علامه مجلسي، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت - لبنان، 1404 ه.ق، ج1، ص224.

4. ثقة الاسلام كليني، الكافي، دار الكتب الإسلامية تهران، 1365 ه.ش، ج2، ص603.