قرآن چون كتاب آموزشي، علمي، تاريخي، سياسي و ... و بالاخره بشري نيست ، نظم هيچ كدام از كتاب هاي فوق را ندارد. معمولا كتاب هاي علمي و آموزشي فصل بندي هستند و در هر فصل راجع به يك موضوع به تفصيل بحث كرده و آن را از همه جوانب بررسي مي نمايند و در فصل بعد به موضوع بعد مي پردازند و ... .
در كتاب هاي تاريخي به زمان و مكان و افراد حاضر در هر حادثه به تفصيل و با دقت و موشكافي تصريح مي شود و نظم تاريخي در بيان حوادث رعايت مي شود و ... .
ولي قرآن مطابق هيچ كدام از اين روش ها نيست و شايد يكي از جهاتي كه ديگران در آوردن حتي سوره اي مانند آن عاجز بوده اند، همين نظم منحصر به فرد باشد.
هم در نزول اين كتاب و هم در چينش فعلي آن كه بنا به نظر غالب اسلام شناسان طبق دستور پيامبر صورت گرفته است، اين بي سابقه گي را مي بينيم.
وجه اين چينش نيز غالب اوقات براي ما قابل فهم نيست گر چه قرآن شناسان در توجيه اين چينش و ارتباط و تناسب آيات و سوره هاي كنار هم، سخنان ارزشمند بسيار گفته اند و به حكمت هاي زيبايي از اين نظم پي برده اند، با اين وجود حكمت نهايي را فقط خدا مي داند.
يكي از مفسران نوشته:
در قرآن براي بيان مطالب لازم نيست بين آن ها ارتباط وجود داشته باشد؛ زيرا اين كتاب درس و آموزش نيست تا باب بندي باشد و مسائل آن بر اساس اصل و فرع ، سازماندهي شده باشد. (1)
غالب مفسران گفته اند چون در آيات قبل و بعد سخن از احكام ازدواج و اولاد و طلاق و ... بود، براي اين كه اشتغال به اين مسائل آنان را از ياد خدا باز ندارد ، به مساله مهم نماز پرداخته است. (2)
پي نوشت ها:
1. ابن عاشور، التحرير و التنوير ،ج 2 ، ص 443.
2. بيضاوي، انوار التنزيل، بيروت ، دار احياء التراث العربي، 1418 ق، ج 1 ، ص 147.
