دراين كه رسم الخط عربي در زمان پيامبر (ص) و مدتي بعد از آن نقطه و حركت هاي اعرابي و صداها را نداشته ، تقريبا شكي نيست . گفته مورخان و كشفيات تاريخي مؤيد اين مطلب است. اما حديثي كه نقل كرده ايد و به حضرت علي منسوب است، استنادش محكم نيست ،چنان كه در هيچ كدام از كتب حديثي مهم شيعه و سني نيامده است . مرحوم سيد مصطفي خميني در تفسيرش (1) آن را از مشارق انوار اليقين ، ص 21 و ينابيع الموده ، ص 69 نقل كرده و ملا صدرا هم در اسفار بدان اشاره نموده است (2)
يا منظور از نقطه در اين جا معنايي ديگر (يعني خط بسيار كوتاه و كوچك) است ،همچنان كه در حديث زير از امام علي به اين معنا مي باشد:
أنا النقطة ، أنا الخط ، أنا الخط ، أنا النقطة ، أنا النقطة و الخط. (3)
در هر حال اگر اين حديث از امام صادر شده باشد ، ما منظور دقيق حضرت را متوجه نمي شويم .
برخي مفسران مانند آيت الله جوادي هم در آغاز سوره حمد راجع به اين روايت توضيحاتي داده اند. ايشان معتقدند درست است كه در آن زمان نقطه به شكل كنوني نبوده اما عرب ها براي اين كه تشخيص دهد فعل به كار رفته در جمله « خرّ» است يا «حرّ» يا «جرّ»علامتي را كه نشانگر تفاوت ها باشد داشتند.
در كتب عرفاني (مانند تفسير سوره حمد امام خميني ) براي اين حديث معاني اي ذكر كرده اند كه جهت اطلاع بيش تر مي توانيد به دو كتاب فوق مراجعه كنيد.
پي نوشت ها:
1. مصطفي خميني ، تفسير القرآن الكريم ،چ اول ، تهران ، مؤسسه نشر آثار امام خميني ، 1376 ش ، ج 1 ، ص 161 .
2. ملا صدرا ، الحكمه المتعاليع (الاسفار) ،چ سوم ، بيروت ، دار احياء التراث العربي ، 1981 م ، ج3 ، ص 32.
3. خميني ، همان ، ص 161.
