چرا خداوند متعال نزول قرآن را در ماه رمضان و شب قدر دانسته است؟!

مفسران و دانشمندان علوم قرآني در باب جمع بين اين دو مسئله، آراء و نظرات متعددي ارائه نموده اند (1) و ما در اینجا به سه دیدگاه مهم اشاره می کنیم:
ديدگاه اول:
اين ديدگاه كه با الهام از روايات، به ويژه از سوى مفسران صدر اسلام و محدثان مطرح شده، اين است كه قرآن دو نزول داشته است: نزول دفعى كه از ناحيه ذات مقدس الهى يا لوح محفوظ، به وسيله جبرئيل بر سفيران گرامى و نيكوكار خدا به بيت المعمور در آسمان دنيا بوده و در ماه رمضان و شب قدر اتفاق افتاده است، و نزول تدريجى از بيت المعمور و سفيران گرامى خدا، بر پيامبر گرامى(ص) در طول مدت نبوت به صورت تدريجي نازل شده است.(2)
ديدگاه دوم:
علامه طباطبايى(ره) به دو نزول دفعى و تدريجى به شرح ذيل قائل شده است.
قرآن مجيد، داراى دو وجود است: يك وجود بسيط كه در آن تكثر، بخش‏ها و اجزا (آيات و سور و كلمات) نيست و در لوح محفوظ است و به صورت دفعى بر قلب مقدس پيامبر(ص) نازل شده، و يك وجود تفصيل يافته و داراى اجزا كه به صورت تدريجى، در ظرف بيست و سه سال بر پيامبر(ص) فرود آمده است. آنچه در ماه رمضان نازل شده همان وجود بسيط قرآن است و آنچه در ظرف بيست و سه سال و به صورت تدريجي نازل شده همان وجود تفصيلي قرآن است.(3)
دیدگاه سوم:
آیت الله معرفت در التمهید می نویسد (4) که براساس روايات اهل بيت بعثت در ماه رجب اتفاق افتاده، ولى نزول قرآن به عنوان كتاب آسمانى و قانون جاودانه الهى پس از سه سال فاصله بر پيامبر نازل گشته است. در اين سال‏ها پيامبر دعوت مخفيانه داشته كه روايات فراوانى در اين زمينه وجود دارد. پس از گذشت سه سال از بعثت، آيات 94 و 95 سوره حجر، نازل گرديد و از اين زمان به بعد، نزول پيوسته قرآن آغاز گرديد.
از طرف ديگر رواياتى وجود دارد كه مدّت نزول قرآن را بيست سال ذكر نموده است. نتيجه مى‏گيريم كه آغاز نزول قرآن از آغاز بعثت، سه سال فاصله داشته و در شب قدر ماه رمضان بوده است. طبق این دیدگاه باید گفت:
1. هيچ ارتباطى ميان مسأله بعثت و نزول قرآن وجود ندارد.
2. آيات اوليه سوره علق در آغاز بعثت، جنبه بشارت داشته به عنوان نزول به حساب نمى‏آيد.
3. آغاز نزول پيوسته قرآن به عنوان كتاب آسمانى از ماه رمضان و پس از سه سال از بعثت پيامبر بوده است.
4. مدت نزول قرآن بيست سال بوده است و روايات آن را تأييد مى‏كند.
5. مراد از نزول قرآن در ماه رمضان، آغاز نزول است؛ چرا كه مبدأ تاريخ در وقايع مهمى كه امتداد زمانى دارند از همان آغاز، ثبت مى‏شود.(5)
پي نوشت ها:
1. ر.ك: طاهری، حبیب الله، درسهايى از علوم قرآنى، قم، اسوه، 1377ش، ج‏1، ص 274 و آيت الله مصباح يزدي، قرآن‏شناسى، قم، موسسه آموزشى و پژوهشى امام خميني(ره)‏، 1380 ش، ج‏1، ص 90.
2. حفص بن غياث مى‏گويد: از امام صادق پرسيدم: قرآن چگونه مى‏فرماید: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ» در حالى كه در طول بيست سال از اول تا آخر آن نازل شده است؟
امام فرمود: نزل القرآن جملة واحدة إلى البيت المعمور ثم نزل في طول عشرين سنة؛ قرآن يك مرتبه به بيت المعمور نازل شده، سپس نزولش در طول بيست سال بوده است.(ر.ک: كليني، محمد بن يعقوب، كافي، تهران، دار الكتب الإسلامية‌، 1407 ه‍ ق‌، ج‏2، ص 628).
3. علامه طباطبائي، الميزان في تفسير القرآن، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1417ق، ج‏2، ص 15.
4. آيت الله معرفت، التمهيد في علوم القرآن، قم، مؤسسة النشر الاسلامى‏، 1415ق، ج‏1، ص 108.
5. جوان آراسته،حسین، درسنامه علوم قرآنى، قم، بوستان کتاب، 1380ش، ص 82.