بهشت از ديدگاه بحارالانوار

پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباط تان با این مرکز
نمی دانیم منظور جمع آورنده از این روایات چیست؟ اگر منظور این است که در بهشت فقط برای مردان نعمت هست و زنان در بهشت جایگاهی ندارند، جز بهره دهی به مردان، اين برداشتی کاملا اشتباه است.
یکی از نعمت هایی که خدا به بهشتیان اعم از زن و مرد مؤمن و صالح بهشتی وعده داده، همسرانی پاک است.
«لَهُمْ فيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فيها خالِدُون؛‏(1) براى آنان همسرانى پاك و پاكيزه است، و جاودانه در آن خواهند بود».
حتی بعضی مفسّران، "حور عین" را به معنای همسر بهشتی اعم از مذکر و مؤنث دانسته و گفته اند: زنان و شوهران بهشتی را بدان دليل "حور عین" نامیده اند که چشمانی بسیار درشت و زیبا و گیرا دارند. مردمکشان کاملا سیاه است و در سفیدی کاملا سفید قرنیه قرار گرفته و جلوه بسیار زیبایی دارد. چون زیبایی چشم سهم بسیار زیادی در زیبایی فرد دارد، به زیبایی چشمان توجه شده و تأکید گردیده است.(2)
تا این جا وعده همسران پاک و زیبا چشم بود، هم برای مردانی که بهشتی می شوند و هم برای زنانی که بهشتی می شوند.
در روایات راجع به مردان و شوهران بهشتی آمده است:
«إن أهل الجنة جرد مرد مكحلين، مكللين، مطوقين، مسورين مختمين، ناعمين، محبورين، مكرمين، يعطى أحدهم قوة مائة رجل في الطعام و الشراب و الشهوة و الجماع، قوة غذائه قوة مائة رجل في الطعام و الشراب و يجد لذة غدائه مقدار أربعين سنة، و لذة عشائه مقدار أربعين سنة، قد ألبس الله وجوههم النور و أجسادهم الحرير بيض الألوان، صفر الحلي، خضر الثياب؛(3)
مردان بهشت جوانانی هستند که بدن شان موی زاید ندارد، سرمه کشیده اند، تاج بر سر دارند، طوق های زینتی بر گردن و دست بندها بر دست و انگشتر های زیبا بر انگشت و چهره ای شاداب و مسرور و با کرامت دارند، هر کدام قوّه خوراک و نوشیدن و جماع ده نفر را دارند، چهره شان نورانی است، بر اندام شان لباس های حریر سفید و زیرهای طلایی و پوشش های سبز است.
اما زنان بهشتی را در قرآن توصیف نکرده و اجمالاَ زیبایی آن ها در توصیف به "حور عین" آمد و ذکر شد، ولی در زن چند چیز مطلوب جامعه و افراد است که قرآن روی آن ها مانور داده است:
1. پوشیده بودن زن: زن به مثابه گوهری درخشان می ماند که زیبایی و جلای این گوهر در آن است که پوشیده باشد و با بهای فراوان دیده شود. زیبایی و درخشانی در سفره عام گذاشته نشود. قرآن روی این ویژگی تاکید می کند:
«حور مقصورات فی الخیام؛(4) حوريانى كه در خيمه‏هاى بهشتى مستورند».
«كَأَنَّهُنَّ بَيْضٌ مَكْنُونٌ؛(5)گويى از (لطافت و سفيدى) همچون تخم‏مرغ هايى هستند كه (در زير بال و پر مرغ) پنهان مانده (و دست انسانى هرگز آن را لمس نكرده است)».
2.زنی مطلوب است که فقط دلبسته شوهر باشد و به هیچ مرد دیگری دل نبسته و نبندد. این ویژگی هم در زنان بهشتی تأکید شده است:
َ«و عِِنْدَهُمْ قاصِراتُ الطَّرْف عینٌ؛‏(6) نزد آن ها همسرانى زيبا چشم است كه جز به شوهران خود عشق نمى‏ورزند».
«لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌّ؛(7) هيچ انس و جنّ پيش از ايشان با آن ها تماس نگرفته (و دوشيزه‏اند)».
«فَجَعَلْناهُنَّ أَبْكاراً؛(8) و همه را دوشيزه قرار داديم»‏.
برای زنان اهمیت چندانی ندارد که مردشان قبل از آن ها با زن دیگری ازدواج نکرده باشد یا بسیاری از آنان وجود همسری دیگر را ناپسند نمی دانند. از این رو این ویژگی ها برای مردان بهشت یاد نشده است و لزومی به یادآوری آن نیست.
در قرآن هم شوهران بهشتی توصیف شده اند و هم زنان بهشتی. در هر دو به ویژگی هایی که از نظر جنس مخالف اهمیت دارد، اشاره شده است.
البته قرآن در بیان این مسائل حیا را تا حد لازم رعایت کرده و با توجه به روحیه زنان، کم تر به توصیف مردان بهشتی پرداخته و در توصیف ها هم عفت و حیا رعايت شده است.
این روایات هم در همان راستا می باشد و هیچ قبح و زشتی در آن ها نمی شود.
قرآن بین زن و مرد تبعیض قائل نشده، همچنان که بین سرخ پوست و سفید پوست و سیاه پوست و عرب و عجم و... تفاوتی قائل نشده، با استناد به یک عبارت و برداشت غلط از یک فراز از آن، نمی توان بر اسلام خرده گرفت که زن را آدم نمی داند یا نژاد پرست است و یا فقط به لذایذ جنسی و مادی پرداخته است.
قرآن، بهشت را جایگاهی می داند که پر از نعمت های مادی و معنوی است؛ نعمت هایی که به ذهن هیچ کس خطور نکرده، ولی چون غالب انسان ها در سطح مادی مانده و فهم شان از لذت های جسمانی و مادی و جنسی فراتر نرفته، روی این نعمت ها بیش تر مانور داده است.
البته جاذبه فراگیر و عمومی این نعمت ها هم بی تأثیر نیست. تأثیر لذت جنسی و جاذبه این لذت آن قدر است که در غرب با این که برای بهره گیری از لذت جنسی غالب قید ها و محدودیت ها را برداشته اند، باز هم در اینترنت تبلیغات جنسی بیش ترین خواستار را دارد. تعداد سایت های جنسی با سایت های هیچ موضوع دیگری قابل مقایسه نیست. امروز می بینیم بشر برای لذت بردن بیش تر زن و مرد از مسائل جنسی چقدر وقت و هزینه صرف می کند و چه تولیدات متنوعی در این زمینه عرضه شده و چه بازار گسترده ای دارد تا انسان ها اعم از زن و مرد بیش تر لذت ببرند.
بنا بر این اگر در قرآن و روایات بر روی نعمت های جنسی تأکید فراوان شده و در این زمینه مانور گسترده داده، با توجه به روان شناسی عمیق قرآن و بهره گیری از این جاذبه قوی در جهت هدایت انسان به سوی کمال است.
همان گونه که گفتیم، قرآن در این زمینه به مرد و زن وعده داده؛ اگر بیش تر مخاطب مردان هستند، به دليل روحیه طبیعی مرد و زن است که زن شکار است و پذیرنده و مطلوب و مفعول، اما مرد شکارچی است و طالب و فاعل.
زن می خواهد مطلوب و محبوب باشد. حوریان که پایین مرتبه تر از زنان مؤمن هستند، همان مطلوب ها هستند. زن های مؤمن مطلوب تر و محبوب تر از آنان می باشند.
نعمت های بهشتی حقیقتاَ به وصف در نمی آیند، زیرا بهشت عالمی دیگر است. نسبت آن به دنیا، مانند این عالم نسبت به عالم رحم می باشد. برای جنین در رحم باید نعمت های دنیا را به تصویر عالم رحم تعریف و توصیف کرد، ولی وقتی جنین متولد می شود و حقیقت آن ها را می بیند، آن ها را نه در قیاس با نعمت های عالم رحم، بلکه به مراتب فوق آن می یابد. تعریف ها از نعمت های بهشتی متناسب با درک و فهم ماست که به دنیا انس داریم و آن را می شناسیم و غیر آن را درک نمی کنیم.
روایات بالا تک تک خبر واحدند و غالبا سند قطعی ندارند. ولی مضمون آن ها متواتر و قطعی است که حکایت از نعمت فراوان و بی نهایت و فوق تصور در بهشت و برای بهشتیان دارد. اگر آیات قرآن را در این زمینه ملاحظه کنیم همین وعده به اجمال و تفصیل در آن آمده است. قرآن در مورد بهشت به اجمال می فرماید:
«فيها ما تَشْتَهيهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْيُنُ؛ (9)
در آن (بهشت) آن چه دل ها مى‏خواهد و چشم ها از آن لذت مى‏برد، موجود است».
البته مردان و زنان بهشتی، پاک و پاکی طلبند و ناپاکی طلب نمی کنند و فساد و فحشا نمی خواهند و از آن متنفرند.
گر چه بر صحت تک تک روايات بالا نمی توان به یقین حکم کرد. اما محتوا و مضمون آن ها قطعی است و حکایت دارد که بهشت جایگاهی است که وفور نعمت برای اهلش هست و هر چه بخواهند هست و این روایات هم غالباَ اشاره به حقایقی دارد که فهم کنه آن ها برای بشر مادی و خاکی مقدور نیست و باید برویم و ببینیم و بچشیم تا به حقیقت آن ها علم یابیم.
نکته دیگری که این روایات بر آن تکیه دارد و امروز بیش تر قابل فهم است، تأکید بر طولانی و با دوام بودن لذت هاي بهشتی است.
لذت نکاح و مجامعت که برترین لذت برای بشر است و زن و مرد در طول تاریخ برای رسیدن به آن تلاش کرده اند، معمولاَ لذتی زودگذر و کم ودوام است. از این رو از گذشته تا به حال از راه های گوناگون سعی شده این لذت را دوام بیش تری دهند و در این روایات به این نکته مهم اشاره شده که این لذت که محبوب ترین لذت برای بشر است و در دنیا کم دوام می باشد، در بهشت دوام طولانی دارد.
نکته دیگر این که، بهشت و نعمت هایش به گونه ای است که با مصرف و تصاحب کم نمی شوند و مثلاَ حوریان بر کنار نهری می رویند و با تصاحب توسط بهشتیان از تعدادشان کم نمی شود و هر حوری ای که تصاحب شود، به سرعت توسط حوری دیگری که به جایش می روید، جایش پر می شود. مثال این جریان را امروز در اینترنت به زیبایی می بینیم که یک "ورد = word" را هر اندازه برداری و "کپی" کنی، کم نمی شود. و یا آتش (همان طور که در روایت هم آمده ) هر مقدار از آن برداری بازکم نمی شود.
پی نوشت ها:
1. بقره(2)آیه25.
2.پیام قرآن،آیت الله مکارم ،ج6،ص261.
3. اختصاص مفید،ص358.
4. رحمن(55)آیه72.
5. صافات(37)آیه49.
6. همان،آیه48.
7. رحمن( )آیه74.
8. واقعه(56)آیه36.
9. زخرف (43) آیه 71.