1)سلام.سل نو مبارک. بنده دچار وسواس فکری و افسردگی می باشم و مدتی است که دچار شک در تمام عقایدم شدم.از قبیل (شک در وجود خدا.شک در یکتایی خدا.شک در پیامبران.شک در قران.شک در اینکه شاید قران از طرف موجودات دیگری باشد.شک در اینکه شاید فرشتگان یاجن ها خداباشد ...)خیلی دوست دارم به حالت قبلی ام برگردم و مثل سابق فردی مذهبی باشم.و همین قضیه باعث شده که از درون خیلی ناراحت باشم و حس پوچی به من دست بده.آیا می شود توجهی به این شک ها نکرد.تو را به خدا نجاتم دهید.با تشکر
با سلام و عرض تبريک فرا رسيدن سال نو و سپاس از ارتباطتان با اين مرکز
در پاسخ به سؤال شما مطالبی را در قالب نکات زیر تقدیم می داریم:
1. اگرچه شک و تردید تا حدی نرمال و طبیعی است، اما آنچه از آن به عنوان شک و تردید ناشی از تفکرات وسواسی یاد میکنیم، در واقع نوعی اختلال است که فرد به واسطه آن، بطور بیمارگونهای نسبت به عقاید و باورهای خود دچار شک و تردید شده است که بسته به شدت اختلال این تفکرات بیمارگونه نیز کم و زیاد میشود. اگر شک و تردید از حد معمول پا را فراتر بگذارد، میتواند به یکی از خطرناکترین اختلالات تبدیل شود به همین خاطر در روند درمان توصیه می شود مدتی به اینگونه شک و تردیدها ترتیب اثر داده نشود تا فرد به حالت طبیعی و نرمال خویش برگردد.
2. این افکار یک نوع وسواس فكرى است که حکایت از يك سلسله افكار پوچ و بيهوده تكرارى است، اغلب مبتلايان به وسواس فكرى، افكار بيهوده يا وحشتناكى در ذهن خود به وجود مىآورند كه اين افكار در چرخهاى بى پايان، مرتب تكرار مىشود و افراد به بيهودگى آن اطمينان دارند و دوست ندارند چنین افکاری داشته باشند و آنها را آزار دهنده می دانند ولى براى جلوگيرى از آن نمىتوانند اقدامى كنند. گاهی اوقات این افکار هر از گاهی به سراغ فرد می آیند و گاهی اوقات مرتباً ذهن او را اشغال می کنند.
3. این را بدانيد كه درمان وسواس فكرى ، نياز به صبر و حوصله و پشتكار دارد. انتظار حل و درمان يك شبه آن را نداشته باشيد، پس راهكارهايى را كه ارائه مىشود، با دقت مورد توجه قرار دهيد. البته گاهی در مواقع شددیدتر درمان وسواس فکری تنها نیازمند به جلسات متعدد روان درمانی و دارو درمانی است و با خود درمانی نمی توان به نتجه رضایت بخشی دست پیدا کرد. به همین خاطر توصیه می کنیم که اگر نتوانستید با راهکارهای ارایه شده مشکل خود را حل کنید، مشکل خود را به صورت حضوری با یک روانشناس با تخصص درمان وسواس در میان بگذارید و راهکارهای دیگر درمانی را از او بجویید و به کار ببندید.
4. همگي ما گاهي افكار عجيب و مزاحم داريم. اما اينها فقط افكار هستند آنها به اين معني نيست كه شما فرد بدي هستيد و چون خطور اينگونه افكار مزاحم بدون اختيار به ذهنتان هجوم مىآورند، گناه محسوب نمىشود. پيامبر اكرم (ص) فرمود: «از امت من هر چه كه در ذهنشان خطور مىكند، عفو شده است، تا وقتى كه آن را به زبان جارى نكرده و عملى انجام نداده باشند». (1) بنا بر اين نگران آن نباشيد. سعي در خلاصي از اين افكار فايده اي نخواهند داشت پس سعی کنید در حضور آن ها راحت باشيد و با آن ها فقط با كنجكاوي مختصري برخورد كنيد. اگر افكار بيشتري به مغزتان هجوم آوردند مقاومت نكنيد و اجازه دهيد به ذهنتان بیایند و در مورد آنها هم مثل افكار موجود قبلي رفتار كنيد.
5. برای درمان وسواس فکری بايد هر چه زودتر به راهكارهاى عملى جهت مقابله با وسواس فكرى بينديشيد و آنها را عملی سازید كه عبارتند از:
1-5. درمان وسواس فكرى به تصميم و همت شما بستگى دارد. در اين جهت كسى جز خودتان نمىتواند به شما كمكى بنمايد. امام على (ع) مىفرمايد: «كسى كه در اصلاح خود كمك نكند، ديگرى نه مانع بروز مشكلات او مىشود و نه او را به سوى رشد و خير مىكشاند». (2) بايد كمر همت را ببنديد و با اتكا به توانايىهاى خود وارد عمل شويد و نسبت به درمان بيمارى خويش اميدوار باشيد.
2-5. براى مقابله با افكار انحرافى بايد انديشه خود را پالايش كنيد و ابهام زدايى نماييد. امام على(ع) مىفرمايد: «به دليل شفافيت افكار ملائكه، آنان به وسواس فكرى مبتلا نمىشوند». (3)
3-5. براى رهايى از افكار ناخواسته، لازم است افكار خوشايند را جايگزين كنيد. توجه به افكار معقول و تقويت و تمركز آن به وسيله تكرار زبانى، شما را از افكار مخرّب و آزاردهنده باز مىدارد.
4-5. ورود افكار منحرف را به ذهن در اختيار خود بگيريد تا اين افكار ناخواسته به ذهن شما وارد نشود. به اين منظور براى فكر در اين امور، ساعت خاصى تعيين كنيد، يعنى با خود عهد ببنديد كه زمان فكر كردن درباره موضوع وسواس، ساعت خاصى باشد.
در طول روز هرگاه اوهام و افكار وارد ذهنتان شد، به خود بگوييد: زمان فكر كردن فلان ساعت است. در زمان مقرر مدتى را به فكر كردن درباره آن موضوع اختصاص دهيد، تا در طول روز ذهنتان مشغول آن نشود. البته زمان اختصاصى را به تدريج در طى (مثلاً سى روز) روزى يك دقيقه كم كنيد تا به صفر برسد.
5-5. هر روز به خود تلقين كنيد كه من قادرم افكار ناخواسته را كنار بگذارم. تلقين يكى از راههاى مبارزه با افكار منفى است. می توانید اين جمله را با خود تلقين كنيد و هر روز يا شبها قبل از خواب آن را ده بار تكرار كنيد: «من به خوبي ميتوانم اين افكار را از خود دور كنم».
6-5. معمولًا اين افكار به هنگام بيكارى و تنهایی به سراغ فرد مىآيد، سعى كنيد با يك برنامهريزى دقيق و حساب شده تمام اوقات شبانهروزى خود را پر كنيد و هيچگاه بيكار نباشيد. به مطالعه، نظافت اتاق، كمك به دوستان، ورزش و مشغول باشيد. و هر گاه بيكار شديدخود را به كارى مشغول سازيد. می توانید براى اوقات شبانه روز جدولى را تهيه كنيد و كارها و فعاليت هاى شبانه روزى خود را در آن يادداشت نموده و سعى كنيد برنامه اى تهيه نمائيد كه زمان خالى بودن فعاليت نداشته باشيد. برنامه تدوين شده بايد متناسب با توانايى هاى جسمى و روانى تان باشد
7- 5. هرگاه اين افكار به سراغتان آمد و متوجه شديد، وسط افكار به خود بگوييد: «بس است ديگر» و بدين وسيله رشته افكار مزاحم را قطع كرده و به سراغ مطلبى ديگر خواهيد رفت.
8-5. اگر احساس مى كنيد نمى توانيد يا در عمل نتوانستيد، موضوعات جايگزين را به جاى افكار مزاحم وسواسى خود قرار دهيد، كش نازكى را دور مچ دست خود ببنديد و هرگاه بدون اختيار افكار مزاحم به سراغتان آمد، آن كش را بكشيد و رها كنيد تا با احساس دردى كه روى مچ دستتان ايجاد مى شود، از آن فضاى روانى بيرون آئيد نا خودآگاه موضوع ذهنى تان عوض خواهد شد.
9-5. از آنجا که منشأ و اساس وسواس ، اضطراب و نگرانی است سعی کنید با تمرینات ریلاکسیشن و ورزش و تحرکات بدنی منظم و تنفس عمیق و دور شدن از موقعیت ها و موضوعاتی اضطراب زا تا اندازه بسیار زیادی از ورود آمار افکار وسواس گونه جلوگیری فرمایید.
پىنوشتها:
1. بحار الانوارالانوار، ج66، ص 42.
2. نهج البلاغه، فيض الاسلام، خطبه 89.
3. همان، خطبه 90.