O پرسش 7 . توبه خدا یعنى چه؟

گفتیم توبه در لغت به معناى برگشت است. این واژه از الفاظ
مشترک بین پروردگار و بنده‏اش مى‏باشد، ولى هیچ کدام بى‏ارتباط با معناى لغوى توبه نیست؛ تنها فرقى که وجود دارد، در نحوه به‏کارگیرى آن مى‏باشد که پس از توبه انسان بیشتر کلمه « الى» مى‏آید، مثل « توبوا الى الله » و بعد از توبه خدا کلمه « على» مى‏آید، مانند «فَتابَ عَلَیْهِ، لَقَدْ تابَ الله عَلَى النَّبِّىِ » .27
علامه طباطبایى توبه را دو قسم کرده‏اند:
یکى توبه خدا که عبارت است از برگشتن به سوى عبد با رحمت، و یکى توبه عبد که عبارت است از برگشتن به سوى خدا با استغفار و دست بردارى از معصیت. ایشان در مورد توبه خدا مى‏گوید: توبه عبد در بردارنده و پیچیده به دو توبه از خداست و در بین آن دو قرار مى‏گیرد، بدین معنى که در هیچ حالى از خدا بى نیاز نیست. اگر بخواهد از لجنزار گناه نجات یافته و توبه کند، نیازمند این است که خدا چنین توفیقى به او بدهد و یارى و رحمت خود را شامل او بسازد تا موفق به توبه شود. وقتى موفق به توبه شد، تازه نیازمند یک توبه دیگرى از خدا است و آن این است که باز خدا به رحمت و عنایتش به بنده نظر کند و توبه‏اش (رجوع) را بپذیرد، پس توبه بنده وقتى قبول مى‏شود که بین دو توبه از خدا قرار گرفته باشد، همچنان‏که خود فرموده است:« ثُمَّ تابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُوا28؛ سپس خدا به سوى ایشان بازگشت تا به سوى او باز گردند »29. این آیه توبه اوّل خدا به انسان را نشان مى‏دهد و آیات قبولى توبه انسان، مربوط به توبه دوم خداوند است.