اگر چه در فرهنگ اعراب يكي از جهات قرار دادن كنيه ها براي اشخاص با توجه به نام فرزند او مي باشد و اشخاص را با نام فرزند بزرگتر خود مي خواندند. مثلاً به امام علي عليه السلام "ابا الحسن" مي گويند. به اين دليل كه فرزند(پسر) بزرگ ايشان، امام حسن(ع) بود. اما وجوه ديگري نيز در نام گرفتن برخي از افراد به الغاب و كنيه ها وجود داشته است كه در مجموع باعث شده است در تحليل كنيه "اباعبدالله" براي امام حسين(ع)، سه نكته قابل ذكر باشد:
1. در ميان اعراب خصوصا بزرگان قبائل مرسوم بود كه در بدو تولد براي نوزادان خود خصوصا نوزاداني كه به جهت جايگاه خانوادگي مقامي خاص داشتند علاوه بر اسم، كنيه اي نيز تعيين مي شد، كه در همين راستا پيامبر اكرم(ص) كنيه "اباعبدالله" را از همان سنين كودكي براي نواده خود حضرت سيد الشهداء برگزيدند(1). حتي روايات فراواني داريم كه امام حسين(ع)در دوران كودكي و قبل از تولد فرزندانش در لسان پيامبر و امير المومنين " ابا عبدالله "خوانده شده است:
عَنْ امام الصادق(ع) قالَ: " قالَ عليٌ (ع)لِلْحُسَيْنِ(ع): يا اباعَبداللهِ اُسْوَهٌ اَنْتَ قَدْماً. فقالَ: جُعِلْتُ فِداكَ ما حالي؟ ... امام صادق عليه السلام فرمود: " علي عليه السلام به حسين عليه السلام فرمود: اي اباعبدالله تو از پيش اسوه مردم بوده اي. [ حسين عليه السلام ] عرض كرد: فدايت شوم حال من چگونه است؟ فرمود: دانشي داري كه ايشان بدان نادان اند و زود است كه دانشمند از دانش خود بهره جويند. اي فرزندم گوش فردار و بينا باش قبل از آنكه [ واقعه اي] تو را دريابد. قسم به آن كه جانم در دست اوست بني اميه خون تو را مي ريزند اما نمي توانند تو را از آئينت برگردانند و از ياد پروردگارت غافل سازند. حسين(ع) فرمود: قسم به آن كه جانم در دست اوست كافي است. من بدانچه خدا فرود آورده است اقرار كردم و سخن پيامبر را دروغ نمي شمارم. (2)
2. بر اساس برخي اقوال تاريخي امام حسين(ع) فرزندي به نام عبدالله داشت كه در كربلا به شهادت رسيد. برخي عبد الله را نام ديگر علي اصغر دانسته اند. اما بر اساس برخي از اقوال تاريخي عبدالله، نوزادي است كه در كربلا به دنيا آمد و مادرش رباب بود. كه نشان مي دهد او فرزندي غير از علي اصغر(ع) بوده است(3).
3. برخي نيز با توجه به معناي اين كنيه "پدر بندگان خدا " با اين تحليل كه قيام امام حسين(ع)، موجب بقاي دين و يكتاپرستي بود و پرستش هر يگانه پرستي در دنيا تا قيامت، مرهون حركت و شهادت امام است، اگر امام حسين(ع) قيام نمي نمود و خون پاك خود و فرزندان و يارانش را نثار نمي كرد ديگر نشاني از توحيد و عبوديت باقي نمي ماند كه مردم عبد آن خدا و عامل به آن توحيد باشند. از اين رو، حكمت اطلاق اين كنيه بر ايشان را به اين دليل دانستند كه او پدر تمام بندگان خداست؛ يا همان "اباعبدالله". (4)
و همچنين برخي با اين تحليل كه قيام حضرت موجب حفظ اسلام و رسالت پيامبر اسلام گشت و در واقع امام حسين(ع) احيا كننده شريعت جد خود گشت، و لذا ايشان "پدر حضرت محمد" يا همان"اباعبدالله" نام گرفت چون يكي از القاب و نامهاي پيامبر "عبدالله" نقل شده است. (5)
پي نوشت ها:
1. علامه مجلسي، بحارالانوار، الوفاء بيروت، 1404ق، ج44، ص 251.
2. ابن قولويه قمي، كامل الزيارات، انتشارات مرتضويه نجف اشرف، 1356 ق، ص 72.
3. ابن واضح يعقوبي، تاريخ يعقوبي بيروت، دار صادر. 1379 ق، ج 2، ص 181.
4. آيت الله عندليب، ثارالله، مركز مطالعات راهبردي خيمه، بي تا، ص 47.
5. خداوند در قرآن متعدد پامبر را با نام(عبد خدا) نام مي برد(فرقان (25) آيه 1).
