پاسخ ارائه شده به سؤالِ یک پرسشگر با مشخصات خاص است. در صورتی که سؤال یا ابهامی برای شما ایجاد شده از طریق درگاه های پاسخگویی پیگیری فرمائید.
مراد چه كسي است؟
«بعضي از مردم جان خود را برای خشنودي خدا مي‏فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است».

قرآن كريم مي فرمايد: در ميان مردم كساني هستند كه جان خود را در راه خوشنودي خداوند عرضه مي دارند مراد چه كسي است؟

آیه مورد نظر به شرح زیر است:

«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْري نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ»؛ (1) بعضي از مردم جان خود را برای خشنودي خدا مي‏فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است».

در مورد شأن نزول این آیه چندین نظر وجود دارد.

بسیاری از مفسران عامه گفته اند این آیه در شأن هر كسی است كه در جهاد یا اقدام برای رضای خدا شركت كند و جان خود را در این راه عرضه كند. (2)

البته ما هم قبوال داریم كه آیه های قرآن اگر هم شأن نزول داشته باشد، شأن نزول، آیه را خاص نمی كند. پس این كه این مفسران آیه را در مورد هر كسی بدانند كه در راه خدا جانفشانی می كند، منكر شأن نزول داشتن نیست.

گروه دیگری این آیه را در شأن صهیب رومی و بعض دیگر دانسته اند كه با دادن مال، جان خود را از قریش خریدند و به مدینه هجرت كردند. (3)

این نظر هم حداقل از آن جهت درست نیست كه در آن "شراء" به معنای خریدن است؛ یعنی كسی كه جان خود را به قیمت اموالش می خرد؛ در حالی كه ظهور آیه این است كه منظور از "شراء" در این جا فروختن است؛ یعنی جان خود را به قیمت رضای خدا می فروشد و جان را می دهد تا رضای خدا را به دست آورد. 

همه عالمان شیعه و بسیاری از عالمان اهل سنت، شأن نزول آیه را جانفشانی امام علی (ع) در لیلة المبیت و شب هجرت پیامبر دانسته اند كه حضرت جان خود را در معرض هلاك قرار داد تا رضای خدا را به دست آورد. (4)

این نظر كه روایات معتبری بر آن وجود دارد، معتبرترین نظر بوده و با قرائن آیه هم سازگار است؛ ولی متأسفانه بغض با امام علی، نه تنها افراد را به كتمان این حقیقت واداشته، بلكه بالاتر از آن خواسته اند با زبان بی زبانی این آیه را در شأن قاتل امام علی بشمارند.

ابن قتیبه در كتاب "السیاسة" می نویسد: ابن ملجم وقتی برای كشتن امام علی قبل از اذان صبح وارد مسجد شد، مكرر عبارت "و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضاة الله" را تلاوت می كرد؛ به گونه ای كه امام علی گمان كرد بقیه آیه را فراموش كرده است. از این رو، بقیه آیه را به یاد او آورد. (5)

و ابن ابی الحدید می نویسد كه معاویه از سمرة ابن جندب خواست تا با جعل حدیث این آیه را در شأن ابن ملجم، و آیه "ومن الناس من يعجبك قوله في الحياة الدنيا ويشهد الله علي ما في قلبه وهو الد الخصام" را در شأن امام علی معرفی كند و سمرة با گرفتن چهارصد هزار درهم، این خدمت را برای او انجام داد. (6)

 

پی نوشت ها:

1. بقره (2)، آیه 207.

2. ابو حیان اندلسی، البحر المحيط في التفسير، ج ‏2، ص 334، بیروت، دار الفكر، 1420 ق. 

3. واحدی، اسباب النزول، ص 67، اول، بیروت، دار الكتب العلمیه، 1412 ق.

4. حاكم حسكانی، شواهد التنزیل، ج 1، ص 123 به بعد، وزارت ارشاد، اول، تهران، 1411 ق.  

5. ماردینی، الجوهر النقی، ج 8 ، ص 59.

6. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 4، ص 73، قم، اسماعیلیان.